Биогеография фанидан I курс 1 семестр 5140500 – “География ва иқтисодий билим асослари”учун

 
 
 

---

METODLAR: 
a) 
Seysmik  metod  -  seysmik  to’qinlarning  tog’  jinsi 
qatlamlaridan o’tish metodi haqida. 
b) Gravimetrik metod haqida – aniq asboblar – gravimetrlar yordamida 
tog’  jinslarining  ogirlik  kuchiga  qarab  Yerning  ichki  qismi  tuzilishi  haqida 
ma’lumotlarga ega bo’linadi Yer bir geografik kenglikda  
jisimlar  tushishda  og’rlik  kuchi  bir  xil  bo’lishi  kerak,  aslida  bir  xil 
bo’lmaydi,  chunki  Yer  ichki  qismida  jinslar  har-xil  va  bir  xil  tarkibga  ega 
emas.  Bir  geografik  kenglik  Yer  markazidan  bir  uzoqlikda  joylashganligi, 
har-xil tortish kuchiga ega ekanligi gravimetrik razvedka  – qidiruv o’lchash 
bilan aniqlanishi gravimetrik metod mohiyatini tashkil etadi.  
 
Magnitometrik  metod  –  Yerning  har-xil  qismida  Yer  magnetizmi  har-
xilligi yordamida Yer po’sti o’rganiladi. Magnitometr asboblari Yerning turli 
nuqtalarida  magnitlik  ko’rsatgichlari  har  xilligi,  U  Yerning  tarkibini 
aniqlash,  manit  anomalliyalarini  ro’yobga  chiqarish    orqali  Yer  po’sti 
o’rganiladi. 
 
Radiogeolagik  metod  –  radioaktiv  elementlar  parchalanish  tezligi 
tashqi  muhitga  bog’liq  bo’lmaganligidan  har-bir  radioaktiv  elementning 
tezliiga  bog’liq  holatda  Yer  postining  va  tog’  jinslarining  yoshi  aniqlanadi. 
U
238       
           Pb
238
 uzdan bir ulushi parchlanishi uchun      74 mln yil o’tadi. 
Uran – qorg’shin metodi eng ishonchli absolyut yoshni aniqlash metodi. 
 
Jinslarning  issiqlik  o’tkazuvchanlik  ,  elektr  o’tkazuvchanlik  xossalari 
yer postini o’ranishda asosiy usullar ekanligi ta’kidlanadi. 
 
 
B. Gurskiy “Geologiya” kitobi P. Rasm chizilib tahlilqilinadi. 
Yerning  ichki  tuzilishi:  massasi  5,98/  10
27
,  hajmi  1083/  10
27
,  zichligi 
5,52 g/sm
3 
1909  yilda  A.  Moxorovich    Yer  postining  pastki  chuqurdagi 
chegarasini aniqladi. Yer po’stiga yer mssasining 0,8 va 1,55 % hajmi to’gri 
keladi, seysmik to’lqinlar tezligi 6,7 dan 8,1 km/sek gacha o’zaradi. Quriqlik 
– kontinentlarda 30-80 km. 
Kimyoviy tarkibi: 8 ta kimyoviy element  
1) Kislorod – 49,13; 2) Kremniy – 26; 3) Alyuminiy 7,45; 
         4) Temir – 4,35;       5) Kalsiy – 2,94;  6) Natriy – 2,50 . 
 
 
 
Mantiya – 82,26 %, hajmi 67,8 % , massasi- 
Yuqori mantiya-400 km, oraliq 400-1000 va quyi 1000-2900 km. 
 
 
 
Yadro – massasi 16,54 %, hajmi31,5 %. 
Yadro uch qismdan iborat: E - tashqi yadro 5000 km gacha, F – oraliq yadro 
5100 km gacha G – Ichki Yadro 5376 km gacha . 

---

 
 
 
 
 
 
 
ADABIYOTLAR. 
 
 
1.  A. Qurbonov “Geologiya” O’qituvchi, Toshkent - 1994 
2.  O.  Islomov,  SH.  Shorahmedov    “Umumiy  geologiya”  Oqituvchi, 
Toshkent - 1969   
3.  B. N. Gurskiy, G. V. Gurskiy “Geologiya” Minsk - 1985