Биогеография фанидан I курс 1 семестр 5140500 – “География ва иқтисодий билим асослари”учун

Rangi – minerallar tabiatda oq, kulrang,  
 
 
 
 
 
 

---

Uchinchi amaliy ish:
 Minerallarning fizik va 
kimyoviy diagnostik – aniqlash belgilarini o’rganish. 
1.Mineral va tog’ jinslari kolleksiyasi. 
 
2.Tarozi, goniometr, 10 % li xlorid kislota. 
 
O’rganish uchun tayanch tushunchalar – rangi,  yaltiroqligi,  
 tiniqlik yoki shaffofligi, sinim- (izlom), ulanish(spaynost), 
 qattiqligi,  solishtirma og’irligi, hidi,  ta’mi, eruvchanligi,  magnitligi . 
Ishning  borishi:  1.  Sh  Shorahmedov,  M  Qodirov.  Umumiy  va  tarixiy                                 
geologiyadan  labaratoriya  mashg’ulotlari  uchun  qo’llanma  “O’qituvchi” 
Toshkent – 1988  (7-15 betlar) 
2. O. I. Islomov, Sh. Shorahmedov  Umumiy geologiya “O’qituvchi” 
    Toshkent – 1969 (43-48 bet). 
3. B. N. Gurskiy, G. V. Gurskiy “Geologiya” Minsk - 1985 
         (51-54 betlar). 
Yerning ustki qattiq po’sti – Yer po’sti va litosfera tarkibi tog’ jinsi va 
minerallardan tarkib topgan. Tog’ jinsinin aniq tarkibi , minerallar esa har-xil 
kimyoviy elementlarning molekulalaridan tashkil topgandir. 
Tog’ jinslarini tashkil etuvchi minerallar soni to’rt mingga yaqin bo’lib, 
ulardan  ellikga  yaqini  aksaryat  ko’pchilik  minerallar  tarkibini  tashkil 
etganligi  uchun  jins  hosil  qiluvchi  minerallar  deyiladi.  Tog’  jinsini  paydo 
qiluvchi minerallarning tarkibini, fizik xossasi, kelib chiqishi, ishlatilashi va 
boshqa  belgilari  o’rganilsa  ularni  aniqlash  oson  boladi.  Bu  belgilar  fizik-
diagnostik  va  kimyoviy  diagnostic  belgilar  deyiladi,  bevosita  dalada  ko’z 
bilan chamalab aniqlash makroskopik belgilar sanaladi. Har bir mineralning 
oziga  xos  belgisi  bo’ladi.  Masalan,  bir  mineral  uchun  bir  xil  rang  mansub 
bo’lsa, ikkinchisi mineral qattiqlik yoki sinish yuzasi bilan boshqalardan farq 
qiladi. 
Rangi  –  minerallar  tabiatda  oq,  kulrang,  sariq,  pushti,  yashil,  ko’k, 
qora,  qizil  va  boshqa  xil  ranglarda  bo’ladi.  Bulardan  tashqari,  rangsiz  ya’ni 
shaffof  ham  bo’ladi.  Ba’zi  minerallarni  rangiga  qarab  juda  oson  ajratish 
mumkin. Masalan: pirit FeS
2
 – rangi och sariq, azurit CuCo
2
*Cu (OH)
2
- ko’k 
osmon  rangda.  Odatda  minerallarni  turmushda  ko’p  ishlatiladigan  –  aniq 
rangda  solishtirib  aniqlanadi.  Masalan  gematit  –  Fe
2
O
3 
qondek  qizil, 
xalkopirit – misdek sariq. 
Minerallarni aniqlashda rang asosiy ahamiyatga ega. 
Topshiriq  –  gips,  kalsit,  galit,  limonit,  kvarts  kabi  minerallarning 
rangini talaba mustaqil aniqlaydi.