Biokimyo shuningdek biologik kimyo

Biokimyo shuningdek biologik kimyo tirik organizmlar ve hujayralardagi kimyoviy jarayonlarni oʻrganuvchi fani hisoblanadi. Biokimyo qonunlari barcha tirik organizmlar va jarayonlarni boshqaradi. Maʼlumotning biokimyoviy signal orqali oʻtkazilishi va kimyoviy energiyaning metabolizm hamda boshqa biokimyoviy jarayonlar orqali boshqarilishi va bir necha boshqa faktorlar bu ilmning murakkablik darajasini koʻrsatkichidir.
Biokimyo, biologik kimyo — tirik organizmlarning kimyoviy tarkibi va ularda sodir boʻladigan kimyoviy jarayonlar haqidagi fan. Biokimyo rivojlana borib, 3 asosiy tarmoqqa boʻlinib ketdi. Statistik Biokimyo. (kimyoviy topografiya) organizmlarning kimyoviy tarkibi va ularni tashkil etuvchi moddalarning kimyoviy tuzilishini; dinamik Biokimyo. organizmhujayralari va toʻqimalari tuzilishi va yangilanib turishi uchun zarur murakkab organik moddalarning sintezlanishi (assimilyatsiya)ni, shuningdek organizm faoliyati uchun zarur boʻlgan energiya hosil boʻlish jarayonida murakkab moddalarning parchalanishi (dissimilyatsiya)ni oʻrganadi.
Funksional Biokimyo. tirik organizmning ayrim organlari va sistemalari funksional faoliyatiga asos boʻladigan kimyoviy oʻzgarishlar (mas, muskul qisqarishi, nerv impulyelarining oʻtishi, biologik faol moddalarni endokrin sistemada sintezi va ularning taʼsiri)ni oʻrganadi. Biokimyo. fiziologiya bilan chambarchas bogʻliq. Hayvonlar, oʻsimliklar va mikroorganizmlar hujayralarida boʻladigan moddalar almashinuvi jarayonlari bir xil biokimyoviy reaksiyalarga asoslangan, lekin har bir tur va organizmning oʻziga xos morfologik va fiziologik xususiyatlari tufayli bu jarayonlar turlicha kechadi. Ana shu xususiyatlarni oʻsimliklar Biokimyosi, hayvonlar Biokimyosi va mikroblar Bilkimyosi oʻrganadi. Tibbiyot Biokimyosi yoki klinik Biokimyo esa kasal organizmdagi biokimyoviy oʻzgarishlarni tekshiradi, kasallik tashhisini aniqlaydi, toʻgʻri davolashni biokimyoviy usullar bilan nazorat qiladi. Bulardan tashqari, texnik Biokimyo ham bor, u biologik materiallarni ishlashdagi Biokimyoviy jarayonlarni, texnikada Biokimyoviy usullar va reaksiyalar yordamida turli mahsulotlar olishni, biologik preparatlardan foydalanish qoidalari va metodlarini oʻrganadi. Biokimyo biologiya bilan kimyo oraligidagi fan boʻlgani uchun shu fanlarning maʼlumotlari va gʻoyalariga asoslanadi.
Biokimyo mustaqil fanga aylanishda organik kimyoning 19-asrning 2-yarmida toʻplangan maʼlumotlari va nazariy kashfiyotlariga, oʻsimlik va hayvonlarning kimyoviy tarkibi va ulardagi oʻzgarishlarni tadqiq qilishga asoslandi. Xususan 19-asrning 4choragida yogʻlar, nukleoproteidlar va oqsillarning tuzilishi ustida Emil Fisher, Butlerov, Kosell, Fridrix Misher va boshqa tomonidan olib borilgan tadqiqotlar hujayralarning tarkibiy qismlarini va almashinuv jarayonida ularning ahamiyatini aniqlash imkonini berdi. 19-asrning 2-yarmida B. sohasida qilingan eng muhim kashfiyotlar L. Lasternint bijgʻish jarayonini hamda oʻsimliklarda sodir boʻladigan fotosintezni oʻrganish bilan bogʻliq. Bijgʻish jarayonini tekshirish asosida Byuxner hayot jarayonini tezlatuvchi hujayra katalizatorlari—fermentlar (enzimlar) haqidagi taʼlimotni yaratdi. Ovqatga aloqador baʼzi kasalliklarni tekshirish asosida vitaminlar haqidagi taʼlimot dunyoga keldi, moddalar almashinuvini idora qilishda ichki sekresiya bezlari va ularning faol kimyoviy mahsulotlari (gormonlar) aniklandi. Varburg, Viland, A. N. Bax, Keylin va Teorell tadqiqotlari tufayli hujayradagi oksidlanish jarayoni haqidagi dastlabki nazaryya maydonga keldi. BarkroftVarburgning manometrik apparati, Svedbergning ultratsentrifugasi, Tizeliusning elektroforez apparati izotoplar bilan nishonlangan birikmalarda moddalar almashinuvini oʻrganishda keng qoʻllanila boshlandi. Qogʻoz xromatografiyasi va elektroforez usullarining kimyoviy moddalar, ayniqsa aminokislotalar va oqsillarni aniqlash va ajratib olish uchun tatbiq etilishi Biokimyoning jadal rivojlanishiga sabab boʻldi. Hujayrada moddalar almashinuvi jarayoni boʻyicha olingan natijalar Biokimyoning mustaqil fan sifatida rivojlanishi va asosiy yoʻnalishlarining shakllanishida ayniqsa katta ahamiyat kasb etdi. Zamonaviy Biokimyo sohasida tadqiqrtlar Meyergof va Xillning muskullar qisqarishida laktat (sut) kislota hosil boʻlishi bilan kislorod yutilib, issiqlik ajralishi orasida boglanishning aniklanishi bilan bogʻliq. Hujayralardagi oksidlanish jarayonlarida ishtirok etadigan ferment va kofaktorlarning aniklanishi; oksidlanish reaksiyasida energiyaga boy adenozintrifosfat kislota (ATF) hosil boʻlishining kashf etilishi; hujayra metabolizmi integratsiyasining asosiy yoʻnalishlari, yaʼni shu metabolizmda markaziy oʻrinlardan birida turadigan Krebs siklidek murakkab reaksiyalar zanjirida uglevodlar, yogʻ kislotalar, aminokislotalarning almashinuvidan iborat reaksiyalarning yaxlit bir sistema tarzida yuzaga chiqishining aniklanishi zamonaviy Biokimyoning poydevorini tashkil qiladi. Soʻnggi 40—60 yil ichida Biokimyoning bir qancha sohalarida ham yanada muhimroq tadqiqotlar qilindi, chunonchi biologik makromolekulalarning 2 asosiy sinfi—oqsillar bilan nuklein kislotalar tuzilishi, biologik sintezi va funksiyasi aniqlandi. Oqsillar va nuklein kislota molekulalarining strukturasi bilan ularning biologik funksiyasi orasidagi bogʻlanishning aniklanishi biol. fanining eng yosh tarmogʻi— molekulyar biologiyaning muhim yutugʻi boʻldi. Soʻnggi yillarda Yerda hayotning kelib chiqishi; hayvon va oʻsimliklar turlari hamda odamning paydo boʻlishini; irsiy virus va rak kasalliklarining oldini olish va davolash kabi olamshumul muammolarni hal etish borasida chuqur tadqiqotlar olib borilmoqda. Bu tadqiqotlarning amalga oshirilishi qishloq xoʻjaligi oʻsimliklari va hayvonlarning mahsuldorligini oshirish, turli kasalliklarning oldini olish va inson umrini uzaytirish kabi muammolarning nazariy asoslarini ishlab chiqish bilan bogʻliq. Biokimyo sohasidagi tadqiqotlar moddalar almashinuvi, ichki sekresiya bezlari kasalliklari va avitaminozlarni davolash usullarini ochib berdi, chorva mollarini boqish, ekinlarni oʻgʻitlash, mikroorganizmlar yordamida biologik moddalar (fermentlar, aminokislotalar, antibiotiklar, yem oqsillari) olish; hayvon va oʻsimlik xom ashyolarini sanoat yoʻli bilan qayta ishlash kabi xalq xoʻjaligi uchun katta amaliy ahamiyatga ega boʻlgan muammolarni ilmiy jihatdan ishlab chiqishga imkon berdi.
Nazariy va metodik jihatdan yuksak darajaga koʻtarilgan zamonaviy Biokimyo ilmiy dunyoqarashlarning shakllanishiga katta taʼsir koʻrsatadi. Uning asosiy vazifalari biologik jarayonlarni organizmdan tashqarida yaratish, irsiy, immunotanglik, virus va rak kasalliklarini davolash, biotexnologiya va qishloq xoʻjaligi mahsulotlari sifatini yaxshilash, ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning nazariy asoslarini yaratish bilan bogʻliq. Oʻzbekistonda 1920-yil oxirida Oʻrta Osiyo davlat universitetida boshlangan dastlabki tadqiqotlarda baland togʻliq (Pomir) sharoitida va pasttekisliqda oʻstiriladigan ekinlarda boradigan Biokimyoviy jarayonlar hamda ayrim qon kasalliklarida qon tarkibida sodir boʻladigan Biokimyoviy oʻzgarishlar oʻrganilgan. Biokimyo sohasida birinchi darslikning chop etilishi, atamalar lugʻatining ishlab chiqilishi 1930-yilda tashkil etilgan Oʻrta Osiyo davlat universiteti tibbiyot fakulteti (1931-yildan Toshkent davlat tibbiyot instituti) biokimyo kafedrasi xodimlari Sattor Joʻra, shuningdek germaniyalik professor England nomi bilan bogʻliq. 30- yil oxirida B. sohasida dastlabki mutaxassislar tayyorlandi. fan nomzodlari (D. N. Sohibov, A. 3. Zohidov) yetishib chiqdi. B.ning 20-asr oʻrtalari va undan keyingi rivojlanishi Biokimyo, Oʻlka tibbiyot, Eksperimental biologiya, Endokrinologiya, Genetika institutlari, shuningdek bir qancha oliy oʻquv yurtlari qoshida tashkil etilgan kafedralar va laboratoriyalarda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar bilan bogʻliq. 20-asrning 2-yarmidan boshlab gormonlar biokimyosi, hujayra metabolizmini oʻrganish, organizmda lipid almashinuvi, biotoksinlar tarkibi va taʼsirini oʻrganish borasida bir kancha ilmiy tadqiqotlar amalga oshirildi. Oʻlka tibbiyot institutida bajarilgan qalqonsimon bez patologiyasida yod va tireoid gormonlar biokimyosi sohasidagi tadqiqotlar (Y. X. Toʻraqulov, R. Q. Islombekov) shu sohadagi katta yutuqlardan biri sifatida tan olingan (1964). Hozirgi davrda Biokimyo instituti respublikada hayvonlar biokimyosi sohasida olib boriladigan yagona ilmiy markaz hisoblanadi. Bu yerda gormonlar va mikroblar (Yo. X. Toʻraqulov, T. S Soatov), oqsillar (T. X. Boboyev), hujayra biol.si (J. H. Hamidov), molekulyar biol. (B. A. Otaxonova), biologik membranalar tarkibi (A. K. Mirahmedov), radiatsion B. (A. A. Turdiyev) sohasida ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda. Respublikada oʻsimliklar B.dan gʻoʻzaning oʻsishiga ionlashtiruvchi nurlar taʼsiri (A. Q. Qosimov), biologik stimulyatorlar, gerbitsidlar va defoliantlar (A. Imomaliyev), fitogormonlar (A. P. Ibrohimov), hujayra va gen muhandisligi (A. Abdukarimov) va boshqa sohalarda bajarilgan ilmiy ishlar qishloq xoʻjaligida qoʻllanilmoqsa. Samarqand Davlat Universitetida olib borilgan ilmiy tadqiqotlarda ayrim mikroelementlarning qorakoʻl qoʻylarining rivojlanishiga salbiy taʼsir koʻrsatishi aniqlandi, qalqonsimon bez gormoni tiroksinning homila va chaqaloq organizmidagi moddalar almashinuviga taʼsiri oʻrganildi (M. A. Rish va boshqalar). B. ayrim sohalarining rivojlanishida T. X. Boboyev (oʻsimlik stimulyatorlari), M. N. Valixonov (oʻsimliklar biokimyosi) va boshqalarning xizmatlari bor. Bir guruh olimlar (Yo. X. Toʻraqulov, T. S. Soatov, S. K. Xoliqov, M. X. Gaynutdinov)ning siklik nukleoidlar va gormonlar regulyatsiyasi ilmiy asari Beruniy nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofotiga sazovor boʻldi (1985). Biokimyo, Endokrinologiya, Genetika institutlari, Toshkent va Samarqand davlat tibbiyot institutlari va universitetlari kafedralarida B.ning turli sohalari boʻyicha muhimi. t. ishlari sshib borilmoqda.
Ad:. Toʻraqulov Yo. X., Bioximiya, T., 1996; Toʻraqulov Yo. X., Molekulyar biologiya, T., 1993; Qosimova A. va boshqa, Bioximiya, T., 1988; Imomaliyev A., Zikiryoev A., Oʻsimliklar biokimyosi, T., 1987.
Yolqin Toʻraqulov.^[1]
Biokimyo asosan oqsillar, uglevodlar, lipidlar, nuklein kislotalar va boshqa biomolekularning strukturalari, vazifalari va birikish qonunlarini oʻrganuvchi fandir. Murakkabligi va kattaligi bilan ajralib turuvchi molekulalar biopolemerlar deb nomlanadi, monomerlar esa ularning tashkil etuvchi birliklardir. Har bir polimer biomolekula turli xil birliklardan tashkil topgan. Masalan, oqsil polimeri 20 xil aminokislotalardan tashkil topgan. Biokimyo eng muhim biomolekulalarning(va asosan muhim ferment-katalizatsiya jarayonlarining) kimyoviy xususiyatlarini oʻrganadi. Ushbu maqolada hujayra metabolizmi va endokrin sistemasi haqida keng tushuncha beriladi. Biokimyoning boshqa sohalari: genetik kodlash, oqsil sintezlanishi, hujayra membranasidagi transport jarayoni signal transduksiyasi. Biokimyoning asosiy maqsadi biologik molekulalarning tirik hujayralardagi jaryonlarga aloqadorligini tushunish.
Biokimyo rivojlanish tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qadimdan faraz qilib keilnganki, jonli organizmlarning biomolekulalari jonsizlarnikidan umuman farq qilib, faqatgina shu jonli organizmlargina bu molekulalarni ishlab chiqara olishi mumkin. Ammo 1828-yilda, Fredirik Wuler siydik biomolekulasini organik qismlarga ajratdi. Diastaza-bugungi kunda amilaza deb nomlanuvchi fermentning kashf etilishi biokimyoning brinchi yutuqlaridan biri edi. Biokimyo atamasi birinchi bor 1882-yilda ishlatilgan boʻlsada, birinchi marta 1903-yilda Karl Noyberg tomonidan birinchi marta rasmiy qoʻllanildi. Bundan oldin bu fanning nomi Fiziologik Kimyo edi. Shundan buyon Biokimyo fani kuchli rivojlanish bosqichiga oʻtdi. XX asrning oʻrtalarida xromotagrafiya, rentgen nurlari diffraksiyasi, 2 polyarli interferometriya, radioistop belgilash, elektron mikroskopiya, molekulalar dinamikasi rivojlandi. Bu uslublar koʻplab molekulalarning batafsil analizi hamda hujayraning metabolik jarayonlarini (shu jumladan glikozis va Kerb sikli)ustida ilmiy izlanishlar oʻtkazishga yoʻl ochib berdi.
Biokimyoviy tahlil usullari olimlarga tirik organizmlarda topilgan moddalarni va hayot jarayonlari asosidagi kimyoviy reaktsiyalarni tahlil qilish imkonini beradigan usullar, tahlillar va protseduralar to'plamini anglatadi. Ushbu usullarning eng murakkablari maxsus tadqiqot va diagnostika laboratoriyalari uchun mo'ljallangan, ammo bu usullarning soddalashtirilgan to'plamlari sport musobaqalarida giyohvand moddalarni noqonuniy iste'mol qilishni tekshirish va diabet bilan og'rigan bemorlarda qon shakarini kuzatish kabi keng tarqalgan tadbirlarda qo'llaniladi .
Biologik jarayon yoki tizimdagi biomolekulaning keng qamrovli biokimyoviy tahlilini o'tkazish uchun biokimyogar odatda ushbu biomolekulani aniqlash strategiyasini ishlab chiqishi, uni biologik namunadan olingan ekstraktlarda topilishi mumkin bo'lgan minglab molekulalar orasidan sof shaklda ajratib olishi kerak. , uni xarakterlang va funksiyasini tahlil qiling. Tadqiqning har bir bosqichida biomolekulaning mavjudligi va miqdorini aniqlash uchun tahlil, molekulani miqdoriy yoki yarim miqdoriy tavsiflovchi biokimyoviy test muhim ahamiyatga ega. Aniqlash tahlillari spektrofotometrik o'lchovlar va oqsillar va nuklein kislotalarning kontsentratsiyasi va tozaligini aniqlash uchun jel bilan bo'yash orqali taqdim etiladigan oddiy turdagi tahlillardan tortib bir necha kun davom etishi mumkin bo'lgan uzoq va zerikarli bioassaylargacha bo'lishi mumkin.
Hujayraning molekulyar tarkibiy qismlarini tavsiflash va tavsiflash ketma-ket bosqichlarda muvaffaqiyatli bo'ldi, ularning har biri o'rganilayotgan molekulalarning o'ziga xos xususiyatlariga moslashtirilgan yangi texnik vositalarni joriy qilish bilan bog'liq. Birinchi o'rganilgan biomolekulalar kattaroq va murakkabroq makromolekulyarlarning kichik qurilish bloklari, oqsillarning aminokislotalari, nuklein kislotalarning asoslari va murakkab uglevodlarning shakar monomerlari edi. Ushbu elementar komponentlarning molekulyar tavsifi organik kimyoda qo'llaniladigan texnikalar tufayli amalga oshirildiva XIX asrdayoq rivojlangan. Murakkab makromolekulalarni tahlil qilish va tavsiflash qiyinroq bo'ldi va oqsil va nuklein kislotasi va oqsillarni tozalash va ketma-ketlashtirishning asosiy usullari so'nggi 40 yil ichida o'rnatildi.
Ko'pgina biomolekulalar hujayrada juda oz miqdorda bo'ladi va ularni aniqlash va tahlil qilish biokimyogardan birinchi navbatda ularni har qanday ifloslanishdan tozalashning asosiy vazifasini o'z zimmasiga olishini talab qiladi . Ixtisoslashgan adabiyotlarda nashr etilgan tozalash protseduralari biomolekulalarning xilma-xilligi kabi deyarli xilma-xildir va odatda ular o'xshash natijalar bilan turli laboratoriyalarda ko'paytirilishi mumkin bo'lgan etarlicha tafsilotlarda yozilgan. Ovqatlanish kitoblaridagi retseptlarni eslatuvchi ushbu protseduralar va protokollar biotibbiyot fanlari taraqqiyotiga katta ta'sir ko'rsatdi va ilmiy adabiyotlarda juda yuqori baholandi.
Biomolekulalarni tozalash uchun mavjud usullar oddiy cho'ktirish, sentrifugalash va gel elektroforezidan tortib , doimiy ravishda ishlab chiqilayotgan va takomillashtirilayotgan murakkab xromatografik va yaqinlik texnikasigacha. Bu xilma-xil, ammo o'zaro bog'liq usullar o'rganilayotgan biomolekulalarning o'lchami va shakli, aniq zaryadi va bioxususiyati kabi xususiyatlarga asoslanadi.
Santrifüj protseduralari eritmadagi biomolekulalarga tez aylanish orqali yuqori markazdan qochma kuchlarni ta'minlaydi va ularning og'irlikdagi farqlarga qarab ajralishiga olib keladi. Elektroforez usullari biomolekulalarning o'lchami va zaryadidan foydalanadi va biomolekulalarning ajralish jarayoniga ishora qiladi, chunki ular elektr maydonining musbat (anod) yoki manfiy (katod) zaryadlangan qutblariga ko'chirishning turli tezligini qabul qiladi. Jel elektroforez usullari DNKni o'rganishda ko'plab ajratish va tahlil usullarida muhim bosqichdir, oqsillar va lipidlar. Proteinlarni tahlil qilish uchun g'arbiy blotting usullari ham, DNKning janubiy va shimoliy tahlillari ham gel elektroforeziga tayanadi. Turli xil inson genom markazlarida DNK ketma-ketligini yakunlash ham gel elektroforeziga bog'liq. Ikki o'lchovli gel elektroforez deb ataladigan jel elektroforezining kuchli modifikatsiyasi ko'plab laboratoriyalarda boshlangan proteom loyihalarini amalga oshirishda juda muhim rol o'ynashi taxmin qilinmoqda.
Xromatografiya usullari aralashmaning kichik komponentlarini ajratish va konsentratsiyalashda sezgir va samarali bo'lib, tibbiyot, sanoat jarayonlari va boshqa sohalarda miqdoriy va sifat tahlili uchun keng qo'llaniladi. Usul sinov aralashmasining suyuq yoki gazsimon eritmasini faol kimyoviy guruh yoki adsorbent suyuqlik bilan qoplanishi mumkin bo'lgan nozik bo'lingan qattiq material bilan o'ralgan naycha yoki ustun orqali oqishiga ruxsat berishdan iborat. Aralashmaning turli komponentlari bir-biridan ajralib turadi, chunki ular gözenekli statsionar material bilan o'zaro ta'sirga qarab, trubka orqali turli tezliklarda harakatlanadi. Qattiq adsorbent materialning kimyoviy tarkibiy qismlari va shaklini o'zgartirish orqali turli xil xromatografik ajratish strategiyalari ishlab chiqilishi mumkin. Jel xromatografiyasida qo'llaniladigan ba'zi xromatografik ustunlar g'ovakli statsionar material bilan o'ralgan bo'lib, ustun orqali oqib o'tadigan kichik molekulalar matritsaga tarqaladi va kechiktiriladi, katta molekulalar esa ustun orqali tezroq oqadi. Ultratsentrifugalash va gel elektroforez bilan bir qatorda, bu aniqlash uchun ishlatiladigan usullardan biridirbiomolekulalarning molekulyar og'irligi . Agar statsionar material zaryadlangan bo'lsa, xromatografiya ustuni biomolekulalarni zaryadiga ko'ra ajratish imkonini beradi, bu jarayon ion almashinuvi xromatografiyasi deb nomlanadi. Bu jarayon mahalliy biomolekulalarni tozalashda eng yuqori aniqlikni ta'minlaydi va molekulyar biologiyada qo'llaniladigan barcha fermentlarni tayyorlashda bo'lgani kabi molekulaning tozaligi ham, faolligi ham muhim ahamiyatga ega bo'lganda qimmatlidir.. Biomolekulalarning biologik faolligidan yaqinlik xromatografiyasi deb nomlanuvchi kuchli ajratish usulini ishlab chiqish uchun foydalanilgan. Qiziqarli biomolekulalarning aksariyati ligandlar deb ataladigan tabiiy biologik sheriklar bilan maxsus va mahkam bog'lanadi: fermentlar substratlar va kofaktorlarni bog'laydi, gormonlar retseptorlarni bog'laydi va antikorlar deb ataladigan o'ziga xos immunoglobulinlar immunitet tizimi tomonidan ishlab chiqarilishi mumkin , ular printsipial ravishda har qanday kimyoviy komponent bilan o'zaro ta'sir qiladi. o'ziga xos konformatsiyaga ega. Xromatografiya ustunidagi qattiq material ligand bilan qoplanadi va faqat ushbu ligand bilan o'zaro ta'sir qiluvchi biomolekula saqlanib qoladi, aralashmaning qolgan qismi esa ustun orqali o'tadigan ortiqcha erituvchi bilan yuviladi.
Sof biomolekula olingandan so'ng, u terapevtik vosita sifatida yoki sanoat jarayonida ishlatiladigan fermentativ reaktsiya kabi ma'lum bir maqsadda ishlatilishi mumkin. Biroq, tadqiqot laboratoriyasida ajratilgan biomolekulaning yangi, birinchi marta izolyatsiya qilinganligi va shuning uchun tuzilishi va funktsiyasi bo'yicha to'liq tavsifga ega bo'lishi normaldir. Bu yangi biomolekula yoki biokimyoviy jarayonni biokimyoviy tahlil qilishning eng qiyin qismi bo'lib, uni amalga oshirish uchun odatda yillar kerak bo'ladi va dunyoning turli burchaklaridan kelgan ko'plab tadqiqot laboratoriyalari hamkorligini o'z ichiga oladi.
Biokimyoviy tahlil texnikasidagi so'nggi yutuqlar kimyo va biologiya, ayniqsa molekulyar genetika va molekulyar biologiya , shuningdek, muhandislik va axborot texnologiyalarining hissasiga bog'liq . Proteinlar va nuklein kislotalarni kimyoviy moddalar, ayniqsa lyuminestsent bo'yoqlar bilan belgilash, inson genomi va boshqa organizmlarning ketma-ketligini, shuningdek, oqsillarni xromatografiya va massa spektrometriyasi orqali tahlil qilishda yordam berishda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo'ldi. Biokimyoviy tadqiqotlar bir vaqtning o'zida bir yoki bir nechta molekulalarning rolini tahlil qilishdan hujayra va oxir-oqibat organlarni tashkil etuvchi ko'p yoki hatto barcha biomolekulalarning tavsifi va funktsional tadqiqiga qaratilgan yondashuvga qadar paradigmadagi o'zgarishlarni boshdan kechirmoqda. Genomdan keyingi davrning asosiy muammolaridan biri bu barcha genlarga funktsiyalarni belgilashdirmahsulotlar genom va cDNK ketma-ketligi orqali topilgan. Proteinlarning funktsional tahliliga bo'lgan ehtiyoj ayniqsa katta bo'ldi va bu ba'zi oqsillarni ajratish va tahlil qilish usullariga qiziqish va katta texnik yaxshilanishlarga olib keldi. Ikki o'lchovli gel elektroforezi, yuqori samarali suyuqlik va kapillyar xromatografiya, shuningdek, massa spektrometriyasi yuqori darajada ifodalangan oqsillarning ko'p o'zgarishini ajratish va tahlil qilishda juda samarali. Yangi ishlab chiqilgan apparat va dasturiy ta'minot, bir vaqtning o'zida juda ko'p miqdordagi namunalarni tahlil qilish imkonini beruvchi avtomatlashtirilgan tizimlardan foydalanish ko'p miqdordagi oqsillarni qisqa vaqt ichida va yuqori aniqlik bilan tahlil qilish imkonini beradi. Ushbu yondashuvlar hujayralar va to'qimalarda global protein ifodasini o'rganish imkonini beradi, va stress, gormonlar yoki dorilar kabi turli xil stimullar bilan differentsiatsiya va faollashuv kabi turli sharoitlarda hujayralardagi protein mahsulotlarini solishtirish imkonini beradi. Protein funktsiyasini tahlil qilish uchun aniqroq tahlilin vivo - xamirturush va bakterial gibrid tizimlar kabi oqsil-oqsil va DNK-oqsil o'zaro ta'sirini aniqlash uchun mo'ljallangan ekspresyon tizimlaridan foydalanish . Ligand-retseptorlar o'zaro ta'siri, shuningdek, an'anaviy immunokimyoviy va kolorimetrik tahlillarga qaraganda ancha tezroq biosensorlar yordamida yangi usullar bilan o'rganilmoqda.
Keng miqyosli va avtomatlashtirilgan tahlil usullari, bioinformatika vositalari va genetik manipulyatsiyalar kuchining uyg'unligi olimlarga oxir-oqibat hujayra funktsiyasi jarayonlarini barcha chuqurliklarda tahlil qilish imkonini beradi.
Shuningdek qarang: Bioinformatika va hisoblash biologiyasi; Biotexnologiya; Floresan in situ gibridizatsiyasi; Immunologik tahlil usullari; Luminescent bakteriyalar