Biologiya fakulteti biologiya turlari bo’yicha 2-bosqich 201-guruh talabasi Toshpo’latova farangizning

o’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti

Biologiya fakulteti biologiya turlari bo’yicha 2-bosqich 201-guruh talabasi

Toshpo’latova farangizning

Mikrobiologiya fanidan mustaqil ishi

Mavzu: immunitet haqida tushuncha

REJA:

1.IMMUNITET VA UNING TURLARI

2.MIKROORGANIZMLARNING IMMUNITETI

3.MIKROORGANIZMLARNING INSON IMMUNITETIGA TA’SIRI

IMMUNITET VA UNING TURLARI

Immunitet – bu kompleks reaksiya bo’lib, gomeostazni himoya qiluvchi, organizmga yot hujayra yoki boshqa omillarning (bakteriya, zamburug’, virus) kirmasligini, kirsa ham o’ldirish vazifasini bajaradi.

Tabiiy immunitet

Bu immunitetning tug’ma turi kasallikka berilmaslikni vujudga keltiradi. U organizmning biologik xususiyatlaridan kelib chiqadi. Tug’ma immunitetda hujayrada ro’y beradigan biokimyoviy jarayonlar katta ahamiyatga ega. Yuqumli kasalliklardan so’ng immunitet paydo bo’ladi. Bu immunitetning orttirilgan turidir.

Sun’iy immunitet

Sun’iy immunitet

Yuqumli kasalliklar paydo bo’lmasligi uchun bu immunitet organizmda sun’iy yo’l bilan yaratiladi. Sun’iy immunitetning aktiv va passiv formalari bor. Aktiv formasi nobud qilingan yoki zaiflashtirilgan vaksinalar hisoblanadi. Sun’iy immunitetning passiv formasi immunnoantitelolar orqali hosil qilinadi. Antitelolar kasallangan hayvonlarning qon zardobidan olinadi.

MikroorganizmlarNING immuniteti

Bakteriyalarni asosan viruslar zararlaydilar. Bugungi kunda bakteriyalar viruslarga qarshi tinimsiz kurashda rivojlangan bo’lib, 5 ta asosiy himoya mexanizmlari ma’lum: 1.Hujayra yuzasida retseptorning o’zgarishi, 2. Abortiv infeksiya tizimining superinfektsiyasini istisno qilish, 3. Cheklash-modifikatsiya tizimlari, 4-5. CRISPR/Cas tizimlari.

bakteriofag

Bakteriofaglar (bakteriyalar va yun.phegos – yemiruvchi) – bakteriyalarni yutib, yemirib,yo’q qilib yuboradigan viruslar ya’ni bakteriya kushandalari. Mikroorganizmlar bor joyda Bakteriofaglar ham albatta bo’ladi. Ularning diametri 45-140 nm bo’lgan dumaloqroq yoki oltiburchak shaklidagi boshchasi va uzunligi 100-600 nm keladigan dumi bor. Boshcha va dum qobig’i oqsil moddadan tashkil topgan. Bakteriofaglar bakteriya hujayrasiga o’simtasi bilan yopishib oladi (adsorbsiya), so’ngra boshchasidagi narsa hujayra ichiga kirib borib, yangi fag zarrachalarini hosil qiladi. Oqibatda hujayra yemirilib (lizis), yangi Bakteriofaglar atrofga ajraladi. Bakteriofaglarni mo’datil va virulently hamda profag, monofag, polifag turlari mavjud.

Bakteriofaglar (bakteriyalar va yun.phegos – yemiruvchi) – bakteriyalarni yutib, yemirib,yo’q qilib yuboradigan viruslar ya’ni bakteriya kushandalari. Mikroorganizmlar bor joyda Bakteriofaglar ham albatta bo’ladi. Ularning diametri 45-140 nm bo’lgan dumaloqroq yoki oltiburchak shaklidagi boshchasi va uzunligi 100-600 nm keladigan dumi bor. Boshcha va dum qobig’i oqsil moddadan tashkil topgan. Bakteriofaglar bakteriya hujayrasiga o’simtasi bilan yopishib oladi (adsorbsiya), so’ngra boshchasidagi narsa hujayra ichiga kirib borib, yangi fag zarrachalarini hosil qiladi. Oqibatda hujayra yemirilib (lizis), yangi Bakteriofaglar atrofga ajraladi. Bakteriofaglarni mo’datil va virulently hamda profag, monofag, polifag turlari mavjud.

Bakteriya hujayrasiga virusning kirishi

Mikroorganizmlarning inson immunitetiga ta’siri

Mikroorganizmlar tibbiyot va fan sohasida ham katta ahamiyatga ega. Ular odatda antibiotiklar, vaktsinalar, insulin ishlab chiqarish uchun asosiy omildir. Shuningdek ayrim kasalliklarga tashxis qo’yishda ahamiyatlidir. Bakteriyalarning turlari Streptometsiylar 500 dan ortiq antibiotiklarni ishlab chiqarish uchun javobgardir. Odamlarning ovqat hazm qilish tizimida yashaydigan milliardlab bakteriyalar bor. Har bir kishining organizmida 1 kg microflora deb ataluvchi bakteriyalar mavjud.

Mikroflora inson organizmini bakteriyalardan himoya qiladi. U qon ivishini tartibga solish uchun zarur bo’lgan K vitaminini ishlab chiqaradi. Inson tanasi 400 xil turdagi bakteriyalarni o’z ichiga oladi. Ular foydali va zararli turlarga bo’linadi. Probiotiklar ichaklarda yashovchi yana bir foydali bakteriyalar. Kasalliklarni keltiruvchi turlar esa odatda tashqi muhitdan organizmga kiradi. Masalan: gripp, o’lat, vabo, gonoreya, pnevmoniya va boshq.

Mikroflora inson organizmini bakteriyalardan himoya qiladi. U qon ivishini tartibga solish uchun zarur bo’lgan K vitaminini ishlab chiqaradi. Inson tanasi 400 xil turdagi bakteriyalarni o’z ichiga oladi. Ular foydali va zararli turlarga bo’linadi. Probiotiklar ichaklarda yashovchi yana bir foydali bakteriyalar. Kasalliklarni keltiruvchi turlar esa odatda tashqi muhitdan organizmga kiradi. Masalan: gripp, o’lat, vabo, gonoreya, pnevmoniya va boshq.

xulosa

Mikroorganizmlar tabiatda keng tarqalgan bo’lib, foydali hamda zararli turlari mavjud. Barcha trik organizmlarda bo’lgani kabi ularda ham turli xil zararli ta’sirlarga qarshi o’z ichki mexanizmlari bor. Biz uni immunitet deb ataymiz. Bular himoya mexanizmlari bo’lgan retseptor o’zgarishi, cheklash-modifikatsiya tizimlari hisoblanadi. Mikroorganizmlarning inson hayotidagi ahamiyati ham katta. Foydali turlaridan moddalar sintezida va boshqa yo’nalishlarda foydalaniladi. Zararli turlariga esa qarshi kurashiladi. Hozirgi kunda ularga qarshi kurashishning ikki asosiy omili mavjud bo’lib, bular: antibiotiklar va fitonsidlardir.

Foydalanilgan adabiyotlar

• 1. Todar K.(2008). Todarning Onlayn Bakteriologiya Kitobi. Mikroblarning atrof muhitda va inson faoliyatiga ta’siri.
• 2. Voroboyov A.A., Bo’kov A.S . M., izd-vo ,.2003.
• 3. Lasztity R.(1996). OZIQ-OVQAT MIKROBIOLOGIYASIDA MUHIM MIKROORGANIZMLAR. Hayotni qo’llab quvvatlash tizimlari entsiklopediyasi, 1-4