Biosfera evolutsiyasi va differentsiyasi. Ekosistema tarkibi va mustahkamligi
Demografik jarayonlar biosferaga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda
Download 287.84 Kb. Pdf ko'rish
|
BIOSFERA EVOLUTSIYASI VA DIFFERENTSIYASI EKOSISTEMA TARKIBI VA MUSTAHKAMLIGI
- Bu sahifa navigatsiya:
- Biosferaning moddiy tarkibi
- Adabiyotlar
Demografik jarayonlar biosferaga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda:
sayyoramiz aholisi o'sib bormoqda, bu tabiiy resurslarni tobora ko'proq iste'mol qilmoqda; sanoat ishlab chiqarish ko'lami o'sib bormoqda; ko'proq chiqindilar paydo bo'ladi; qishloq xo'jaligi erlarining maydoni ko'paymoqda. Shuni ta'kidlash kerakki, odamlar biosferaning barcha qatlamlarini ifloslanishiga hissa qo'shadilar. Bugungi kunda juda ko'p turli xil ifloslanish manbalari mavjud: transport vositalarining chiqindi gazlari; yoqilg'ining yonishi paytida chiqadigan zarralar; radioaktiv moddalar; neft mahsulotlari; havoga kimyoviy birikmalarning chiqarilishi; qattiq maishiy chiqindilar; pestitsidlar, mineral o'g'itlar va qishloq xo'jaligi kimyosi; ham sanoat, ham kommunal korxonalardan iflos drenajlar; elektromagnit qurilmalar; yadro yoqilg'isi; viruslar, bakteriyalar va begona mikroorganizmlar. Bularning barchasi nafaqat ekotizimlarning o'zgarishiga va er yuzidagi biologik xilma-xillikning kamayishiga, balki iqlim o'zgarishiga olib keladi. Inson zotining biosferaga ta'siri tufayli parnik effekti va ozon teshiklarining hosil bo'lishi, muzliklarning erishi va global isish, okeanlar va dengizlar sathining o'zgarishi, kislotali yog'ingarchilik va boshqalar mavjud. Vaqt o'tishi bilan biosfera tobora beqaror bo'lib, bu sayyoramizning ko'plab ekotizimlarining yo'q qilinishiga olib keladi. Ko'pgina olimlar va jamoat arboblari Yer biosferasini halokatdan saqlab qolish uchun insoniyatning tabiatga ta'sirini kamaytirish tarafdori. Biosferaning moddiy tarkibi Biosferaning tarkibiga har xil nuqtai nazardan qarash mumkin. Agar moddiy tarkib haqida gapiradigan bo'lsak, unda etti xil qism mavjud: Tirik materiya - sayyoramizda yashaydigan jonzotlarning umumiyligi. Ular elementar tarkibga ega va qolgan chig'anoqlar bilan taqqoslaganda ular kichik massaga ega, ular quyosh energiyasidan oziqlanib, uni atrof-muhitga tarqatishadi. Barcha organizmlar qudratli geokimyoviy kuchni tashkil etib, er yuzi bo'ylab notekis tarqalmoqda. Biogen moddasi. Bular tirik mavjudotlar tomonidan yaratilgan mineral-organik va toza organik komponentlar, ya'ni yonuvchan minerallar. Inert modda. Bular tirik mavjudotlarning taqdiri bo'lmagan holda, o'z- o'zidan hosil bo'lgan noorganik resurslar, ya'ni kvarts qumi, turli xil loylar, shuningdek suv resurslari. Tirik va inert komponentlarning o'zaro ta'siri natijasida olingan bioinert modda. Bular cho'kindi kelib chiqadigan tuproq va toshlar, atmosfera, daryolar, ko'llar va boshqa er usti suv zonalari. Uran, radiy, tori elementlari kabi radioaktiv moddalar. Tarqoq atomlar. Ular kosmik nurlanish ta'sirida quruqlikdan kelib chiqqan moddalardan hosil bo'ladi. Kosmik materiya. Kosmosda hosil bo'lgan jismlar va moddalar erga tushadi. Bu ham meteoritlar, ham kosmik chang bilan qoldiqlar bo'lishi mumkin. Biosfera qatlamlari Shuni ta'kidlash kerakki, biosferaning barcha chig'anoqlari doimiy o'zaro ta'sirda bo'ladi, shuning uchun ba'zida ma'lum bir qatlam chegaralarini ajratish qiyin. Eng muhim qobiqlardan biri bu aerosferadir. U erdan taxminan 22 km balandlikda, u erda hali ham tirik mavjudotlar mavjud. Umuman olganda, bu barcha tirik organizmlar yashaydigan havo maydonidir. Ushbu qobiq Quyoshdan namlik, energiya va atmosfera gazlarini o'z ichiga oladi: kislorod; ozon; CO2; argon; azot; suv bug'lari. Atmosfera gazlarining soni va ularning tarkibi tirik mavjudotlarning ta'siriga bog'liq. Geosfera biosferaning tarkibiy qismidir; uning tarkibiga er qavatida yashovchi tirik mavjudotlar kiradi. Ushbu soha litosfera, flora va fauna olami, er osti suvlari va erning gaz konvertini o'z ichiga oladi. Adabiyotlar 1. G‟afurov A. T. Darvinizm Toshkent, o‟qituvchi1992 yil. 2. Воронцов Н. П.,Сухорукова Л.Н. Эволюционная органического мира. М. Просвешение 1991 3. To‟raqulov Yo. X. malekulyar biologiya. Toshkent, o‟qituvchi1993 yil 4. Иорданскис Н. Н. Эволюция жизни. М.Издательский центр “Академия” 2001 5. Inge-Vechtomov S.G. Genetika s osnovami selektsii. Moskva., «Vsshaya shkola», 1989 g. 6. Lobashev M.Ye., Vatti K.V., Tixamirova M.M. Genetika s osnovami selektsii. Moskva, «Prosveshenie», 1979 god. Download 287.84 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling