Biotik va abiotik omillar o'rtasidagi munosabatlar abiotik omillar

abiotik

biotik

antropogen omillar.

1. Abiotik omillar – organizmlarga ta'sir qiladigan anorganik muhitning kompleks omillaridir. Bu kimyoviy (atmosfera, suv, tuproq va loyqa), fizik yoki iqlim (harorat, bosim, yorug'lik, namlik, yog'in, shamol) omillariga bo'lishi mumkin. Yer yuzasining tuzilishi (relefi), geologik va iqlim omillari (geomagnit maydoni), kosmik nurlar, radiaktivlik), abiotik omillarning xilma-xilligi, turli tabiiy ofatlar (bo'ron, suv bosishi, erning silkinishi, qo'rg'oqchilik) va ularning tirik organizmlarning tarixiy rivojlanishi va muhitga moslashishida katta ahamiyatga ega.
2. Biotik omillar – muhitda uchraydigan tirik organizmlarning hayot faoliyatida bir-birlariga qiladigan ta'siri va ular o'rtasidagi munosabatlardan iborat bo'lib, ular tirik organizmga, uni o'rab turgan boshqa boshqa tirik jonzotlarga har xil ta'sir qiladi.
3. Antropogen omillar – inson hayot faoliyatining organik dunyoga ta'siri. Jamiyatning rivojlanishi bilan insonning tabiatga ta'sir qilishining yangi-yangi xillari kelib chiqib, atrof muhitda salbiy ekologik o'zgarishlar seziladi.
Ekologiyada biotik va abiotik omillar ekotizimning barcha tirik va tirik bo'lmagan qismlarini qamrab oladi. Biotik omillar tirik organizmlar va ularning o'zaro munosabatlariga tegishli. Abiotik omillar - ekotizimning tirik bo'lmagan tarkibiy qismlari, shu jumladan quyosh nuri, suv, harorat, shamol va ozuqa moddalari.Biotik va abiotik omillarning o'zaro ta'siri ekotizim orqali to'lqinlanadi. Masalan, o'simliklar quyosh nuri, suv va karbonat angidriddan energiya ishlab chiqarish va o'sish uchun foydalanadi, kislorod ajratadi va to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita boshqa organizmlar uchun oziq-ovqat manbai bo'lib xizmat qiladi. Ular vafot etgach, tirik organizmlar yana abiotik tarkibiy qismlarga bo'linadi. Shuning uchun biotik omilning o'zgarishi, masalan, turlar sonining ko'payishi yoki abiotik omil, masalan, yog'ingarchilikning pasayishi butun ekotizimga ta'sir qilishi mumkinEkologlar populyatsiya o'zgarishi va ekologik hodisalarni bashorat qilish uchun biotik va abiotik omillardan foydalanadilar. Ushbu omillarning o'zaro ta'sirini o'rganib, ekologlar vaqt o'tishi bilan ekotizimda nimalar bo'layotganini aniqlashlari mumkin. Ekologlar ma'lum bir turning soni yoki zichligi o'zgarib borayotganligini, u qanchalik tez o'zgarib turishini va nima uchun ekanligini aniqlash uchun populyatsiya tadqiqotlarini o'tkazishlari mumkin. Turlarga ta'sir ko'rsatadigan biotik va abiotik omillarni tushunib, ular populyatsiyaning kamayishi yoki ko'payishi uchun tushuntirishlar topishlari mumkin. Bundan tashqari, ular turlarning nobud bo'lishi, ko'p sonli populyatsiya, o'sish sur'atlarining o'zgarishi va kasalliklarning tarqalishi kabi ekologik hodisalarni bashorat qilishlari mumkin.
Biotik omillar
Biotik omillar orasida organizmlar o'rtasidagi o'zaro ta'sir, kasallik, yirtqichlik, parazitizm va turlar o'rtasidagi raqobat yoki bitta tur ichida raqobat mavjud. Bundan tashqari, tirik organizmlarning o'zi biotik omillardir. Ular uchta asosiy toifaga bo'linadi: ishlab chiqaruvchilar, iste'molchilar va dekompozitsiyalar.

•