Bituruv malakaviy ishi

Bitiruv ishining maqsadi bu tarmoq xafsizligini taminlash keber xujumdan ximoya qilish va darknet tarmog`ini bilish.
Bitiruv ishining vazifalar
-Tarmoq va tarmoq arxitekturasini o`rganish
-SHifirlash sitandartinu bilish
-Darknet tarixi
-Darknet bozorini o`ganish
Bitiruv ishining strukturasi. Ushbu bitiruv ishi kirish, ikkta bob, yakuniy xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatini o’z ichiga oladi.
Birinchi bobda. Tarmoq va tarmoiq xafsizligi va shifirlar sutrukturasini, anonym tarmoqni o`rganishdan iborat.
Ikkinchi bobda. Darknet va darknet qora bozori va uning ishlatilish jarayoni Darknet tarixini o`rganish dan iborat.
Uchinchi bo’lim hayot faoliyati xavfsizligi va ekologiyaga bag’ishlangan.
Xulosada bitiruv malakaviy ishida bajarilgan ishlarning natijalari keltirilgan.




I BOB. TARMOQ TURLAR LAKAL GLABAL MAXALLIY VA XAFSIZLIGI

1.1 Tarmoq va tarmoq arxitekturasi.

Kompyuter tarmoqlarining paydo bo’lish sabablaridan biri resurslaridan hamkorlikda foydalanish, alohida kompyuter imkoniyatini kengaytirishdir. Tarmoq orqali foydalanuvchilar bir vaqtning o’zida bir xil ma’lumot va fayl nusxalari, amaliy dasturlar bilan ishlashi mumkin. Bu holat axborot tashuvchilardagi joyni tejaydi. Bundan tashqari, printer, skaner, modem, lazer disklar majmuining birgalikda ishlatilishi qo’shimcha mablag’ni asraydi.

Tarmoqdan foydalanganda axborotni saqlash ishonchliligi ortadi, chunki juda oddiy usulda qimmatli axborotlarni qayta nusxalash mumkin va alohida foydalanuvchilar o’rtasida axborot almashish engillashtiriladi. Tarmoq foydalanuvchilar so’rovini mujassamlashtiradi, bir vaqtning o’zida axborotdan ko’plab mijozlar foydalanish imkonini beradi. 
Apparat qurilmalari va tarmoq dastur ta’minoti orqali o’zaro bir-birlari bilan hamohang ishlay oladigan kompyuterlar majmuiga tarmoq deyiladi.
Tarmoqlarni turli me’yorlarga ko’ra sinflarga ajratish mumkin. Bular:
1) o’tkazish qobiliyati, ya’ni ma’lumotlarni tarmoqqa uzatish tezligiga muvofiq:
- past 100 Kbit/ s gacha;
- o’rta 0,5-10 Mbit/s gacha;
- yuqori 10 Mbit/s dan ortiq. 
2) uzoq kommunikatsiya tarmoqlari bilan ishlash tezligi, ularning fizik o’lchoviga muvofiq:
- LAN ( Local-Area Network) lokal tarmoq (bir ofis, bino ichidagi aloqa);
- CAN (Campus-Area Network) - kampus tarmoq, bir-biri bilan telefon yoki modemlar bilan ulanish, ammo etarlicha bir-birlaridan uzoqda joylashgan kompyuter lokal tarmoq;
- MAN (Metropolitan-Area Network) katta tezlik bilan aloqa uzatish (100 Mbit/s) imkoniyatiga, katta radiusga (bir necha o’n km) axborot uzatuvchi kengaytirilgan tarmoq;
- WAN (Wide-Area Network) keng masshtabli (mintaqaviy) maxsus qurilma va dasturlar bilan ta’minlangan alohida tarmoqlarni birlashtiruvchi yirik tarmoq;
- GAN (Global-Agea Network) global (xalqaro, qit’alararo) tarmoq;
3) tarmoq tugunlari turi bo’yicha (tugun - hisoblash tarmoqlari va ularning alohida elemenatlari ulangan joyi). Boshqacha aytganda, tugunga shaxsiy, mini- va katta a«server», ya’ni tarmoq foydalanuvchilariga xizmat ko’rsatishni ta’minlovchi bo’lishi mumkin). Macalan, WINDOWS 95 OS tarmog’i tarqatilgan (Distributed) tarmoqlar. Bunda serverlar tarmoq foydalanuvchilariga xizmat ko’rsatadi, biroq tarmoqni boshqarmaydi;
-server (Server based) yoki markazlashgan boshqarishga ega tarmoqlar. Bu erda tarmoqning bosh elementi serverdir. Qolgan tugunlar serverning resurslaridan foydalanishi mumkin (masalan, Novell NetWare, Microsoft LAN Mananger va boshqalar).
5) tarmoq operatsion sistemalarini ishlatish bo’yicha (tarmoq OS):
gomogenli - hamma tugunlarda bir xil yoki yaqin operatsion sistemalardan foydalaniladi (masalan, WINDOWS OS tarmog’i); geterogenli - bir vaqtning o’zida bir nechta tarmoq operatsion sistemalari ishlatiladi (masalan, Novell NetWare va WINDOWS). nomi bilan ham yuritiladi. Har bir konsentrator bir qancha funksiya bajaradi va bu 
uning bir necha xususiyatlari va qaysi protkollarni quvvatga bog`liq. Uning 
funksiyasi bu qo`himcha funksiyasidir. Misol uchun Token Ring 
protokolida noto`gri ishlayotgan portni uzish va qo`shimcha xalqaga qayta uzatishi 
mumkin bu uning yozilmagan tasniflaridan biridir.
Kopyuter tarmog’ini tashqil etish uchun maxsus qurilmalar (HUB) va dasturiy vositalar bo’lishi lozim. Ikki kompyuterni o’zaro bog’lash to’g’ridan-to’g’ri bog’lanish deyiladi.
Tarmoq axborotni ishlab chiqaruvchi va undan foydalanuvchi ob'ektlar tarmoq ob'ektlari deyiladi. Tarmoq ob'ektlari alohida kompyuter, kompyuter kompleksi, ishlab chiqarish robotlari va boshqalar bo’lishi mumkin. Axborotni territorial joylashuviga karab kompyuter tarmoqlarini 3 ta asosiy sinfga ajratish mumkin:
1. Global tarmoqlar.
2. Regional (mintaqaviy) tarmoqlar.
3. Lokal (mahalliy) tarmoqlar.
Lokal tarmoq (LAN-Local Area NetWork) kichik bir hududda joylashgan abonentlarni birlashtiradi. Lokal tarmoqlar odatda bitta binoni yoki bitta kavatni yoki biror kompakt joylashgan binolarni birlashtirish uchun mo’ljallangan. Ba'zan uzoqroq masofada joylashgan kopyuterlarni ham lokal tarmoqka birlashtirish mumkin. Lokal tarmoqni yaratishdan maqsad resurslar (printer, skaner va h.k)dan unumli va tejamli foydalanishdir.
Turli ko’rinishdagi kompyuter tarmoqlarini vazifasi ularning
quyidagi 2 funktsiyasi bilan belgilandi.
 qurilmali va dasturiy tarmoq manbalaridan birgalikda ishlay olishni ta'minlash;
 ma'lumotlar manbasiga birgalikda egalik qilish.
Kompyuter tarmog’ida agar hamma foydalanuvchilar birgalikda ishlatishi uchun maxsus kompyuter ajratilgan bo’lsa, u fayllar serveri deb yuritiladi. Kompyuter tarmog’ida maxsus ajratilgan kompyuter bo’lmasa va hamma kompyuterlar uz aro ma'lumotlarni bir-biriga teng huquqli uzatishga moslashtirilgan bo’lsa, u holda bunday tarmoqka bir rangli tarmoq deyiladi. Lokal tarmoq tizimini boshqarib turadigan mas'ul kishini tizimning boshqaruvchisi (administrator) deb yuritishadi. Kompyuter tarmog’ini yaratishda qurilmalarni elektrik, mexaniq parametrlari va kodlashtirish tizimlari hamda qiymatlar shakli bo’yicha ma'lumotlar ta'minotini birgalikda ishlay olishlarini ta'minlash asosiy masalalardan biri hisoblanadi. Bu masalani standartlashtirish sohasi hal etadi. Ochik tizimlarning o’zaro bog’lanish modeliga asoslangandir. Xalqaro standartlashtirish institutining texnik takliflari asosida yaratigan ISO OSI modeliga asosan kompyuter tarmog’ini 7 pogonadan iborat deb karash mumkin. Jadvaldan kurinib turibdiki, har bir yangi pogonada tizimning funktsional bog’lanish ketma-ketligi kattalashib boradi. Eng yukori pogona amaliy pogona bo’lib bunda foydalanuvchilar hisoblash texnikasi bilan muloqotda bo’lishadi. Eng quyi pogona fizik pogona bo’lib bunda qurilmalar signallar bilan o’zaro almashinishi ta'minlanadi. Kompyuter tarmog’i ushbu etti pogonasida birgalikda ishlashi uchun ularning har birida «qaydnoma (protokol)» deb yuritiladigan maxsus standart ishlatiladi. Qaydnomalarni fizik jihatdan kullaydigan apparat vositalari «interfeys» deb deb, dasturiy vositalari bo’lsa dasturiy vositalar qaydnomasi deb atashadi. Kompyuter tarmog’ida foydalanilayotgan qaydnomalarga karab «lokal» (LAN-Local Area NetWork) va «Global (WAN-Wide Area NetWork)» tarmoqlarga bo’linadi.
Global, mintaqaviy va lokal tarmoqlarning birlashmasi ko’p tarmoqli ierarhiyani tashqil etish imkonini beradi. Misol: INTERNET kompyuter tarmoqlari keng tarqalgan ommaviylashgan kompyuter tarmog’idir. Uning tarkibiga erkin ravishda birlashgan tarmoq kiradi. Uning nomini uzi «tarmoqlar orasida» ma'nosini bildiradi. Shuning uchun u katta imkoniyatlarga ega. Internet alohida tarmoqlarni birlashtirgan. Internetning asosiy yacheykasini maxalliy kompyuter tarmoqlari tashqil etadi.