“Бизнес” таълим йуналиши талабалари учун


Таваккалчилик-имконият матрицаси Чизма 1


Download 1.54 Mb.
Pdf ko'rish
bet75/85
Sana05.11.2023
Hajmi1.54 Mb.
#1749849
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   85
Bog'liq
xalqaro biznes (1)

Таваккалчилик-имконият матрицаси Чизма 1 


153 
Т
аваккалчи
ли
к да
ража
си
10 


0 5 10 
Имконият даражалари 
- компания мазкур давлатда операциялар олиб боради (квадратнинг хажми 
компаниянинг операциялар микдорини акс эттиради); 
- мамлакатнинг келажакдаги, яъни 5 йилдан кейинги холати; 
- жорий уртача жахон курсаткичи; 
- келажакда кутилаётган уртача жахон курсаткичи. 
Бу матрицадан куриниб турибдики, А давлат таваккалчилик ва 
имкониятларининг паст даражаси билан характерланади, Е давлатнинг 
таваккалчилиги паст, имкониятлари эса юкори. Агар ресурсларни янги 
сохага йуналтириш масаласи караладиган булса, у холда Е давлат А га 
нисбатан жалб килинганлиги билан ажралиб туради. Колган турта давлатга 
келадиган булсак компания F давлатга купрок маблаг сармоя килган, С ва 
Д давлатларига уртача микдорда, хамда В га эса куп булмаган микдорда 
маблаг йуналтирган. Тахлил шуни курсатадики факат F давлатнинг 
таваккалчилик даражаси паст булиб, имкониятлари эса юкоридир. Д 
давлатда холатнинг яхшиланиши кутилмокда. С давлатнинг холати эса 
ёмонлашмокда, В давлатнинг холати аралашдир (бир вактнинг узида 
таваккалчилик ва имконият даражаси ортади). Шуни такидлаб утиш 
керакки 
кузатилаётган 
вакт 
ичида 
давлатларни 
солиштиришда 
фойдаланадиган уртача курсаткичлар узгариб туради. Матрицанинг 
кийматлари ихтиёрий давлатни бошка давлатга нисбатан холатини акс 
эттиради. 
Кандай килиб бу киматларни матрицага жойдаштриш ёки куйиш 
мумкин? Бунинг учун кайси омиллар компаниянинг имкониятларини ва 
таваккалчиликни яхши курсаткичи була олишини аниклаб олиш керак. 


154 
Сунгра бу омилларни мухумлик даражасини курсатиш учун уларни
огирлигини тортиб олиш зарур. Масалан, таваккалчик укида 
экспроприация рискига 40%, валюта назоратини урнатиш рискига 25%, 
терроризм ва фукоролар бунтига 20% ва валюта курсининг узгариш 
рискига 15% огирликни куиш мумкин (мос равишда 0,4, 0,25, 0,20, 0,15). 
Натижада бу курсаткичлар йигиндиси 100% ёки 1 га тенг. Сунгра хар 
давлатга курсаткичлари буйича 1 баллдан 10 баллгача берилади. Бунда энг
яхши мамлакат 10, энг ёмон (колок) мамлакат 1 билан характерланади. Хар 
бир холат (позиция) буйича берилган балл унинг огирлигига 
купайтирилади. Масалан, А давлатнинг экспроприация курсаткичи буйича 
рейтинг бали 8 булсин, у холда бу ракамни 0,4 га купайтирилади ва бу 
давлатнинг натижавий бали 3,2 га тенг. Шундан сунг А давлатнинг барча 
таваккалчилик курсаткичлари буйича натижавий баллари кушиб чикилади 
ва бу эса мазкур давлатнинг таваккалчилик укидаги холатини акс 
эттиради. Худди шундай усул билан давлатнинг имкониятлар укидаги 
холати аникланилади. Хаар бир мамлакат буйича мос балларни 
топилгпндан сунг рахбар таваккалчилик ва имкониятнинг уртача баллини 
топиб матрицани квадрантларга булади. Сунгра курилган матрица оркали 
давлатнинг келажакдаги холатлари башорат килинади.
«Мамлакатнинг 
жалб 
этилганлиги 

компаниянинг
ракобатбардошлиги» матрицаси. Бу матрица компаниянинг махсулотини 
мамлакатнинг эхтиёжига мос келишини курсатади. Буни «Форд» 
компанияси мисолида куриш мумкин. Вертикал укда давлатнинг жалб 
килинганлигини акс эттирувчи курсаткичлари буйича пастдан юкорига 
караб таксимлаб чикилади. Бу признак сифатида тракторларни ишлаб 
чикариш ёки сотиш курсаткичлари олинади. Горизантал укда компания 
мазкур сохада у ёки бу давлатлардаги ракобатбардошлик кобилияти акс 
этирилади.
Бу методнинг матрицаси «таваккалик – имконият» матрицаси каби 
тузилади. Давлатни жалб этилганлик шкаласини тузиш учун бозорнинг 
хажми, унинг усиш суръати, бозорни устидан назорат этиш даражаси, 
мамлакатда бюрокротизм даражаси, тайёр махсулотларни экспорт килиш 
ва махалий егувчи деталлардан фойдаланиш мажбуриятининг шартларини 
мавжудлиги ёки йуклиги, инфляция даражаси, савдо балансининг холати 
ва сиёсий стабиллик каби узгарувчилардан фойдаланилади. Компаниянинг 
мазкур давлатда ракобатбардошлик кобилиятини аниклаш учун унинг 
бозордаги улушини хисобга олинади, бу улушни келажакда саклаб 
колиниши, ишлаб чикарилаётган махсулотни давлатнинг эхтиёжига мос 
келиши, бир бирлик махсулотдан келадиган абсолют фойда, харажатдан
фоиз хисобида келадиган фойда, «Форд» автомобил маркасининг таксимот 
сетининг сифати каби омилларни хисобга олиш керак. Куйида 2-чизмада 
шундай тарица акс эттирилган. Бу матрицадан куриниб турибдики 
компания матрицанинг юкори чап кисмида жойлашган давлатларда уз 


155 
фаолиятини мустахкамлашга харакат килиши ва уларга килинадиган 
инвистицияларни купайтириш лозим. Бу ерда давлатнинг жалб 
килинганлиги юкори, компания жуда юкори ракобатбардошлик 
даражасига эга ва шунинг учун у уз олдида турган янги имкониятлардан 
фойдаланиши керак. Жалб этилганлик даражаси юкори унг бурчакга тугри

Download 1.54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling