“Бизнес” таълим йуналиши талабалари учун


Download 1.54 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/85
Sana05.11.2023
Hajmi1.54 Mb.
#1749849
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   85
Bog'liq
xalqaro biznes (1)

 
2.4 Жахон савдо тузилиши. 
Халкаро бизнеснинг ривожланиш йулларини тушуниш учун жахон 
савдосининг тузилишини ва ривожланиш тенденциясини тахлил килиш 
катта ахамият касб этади.
Усиш темпларининг хар хиллиги. Ташки савдода усиш темпларининг 
сабаби куйидагилар: 
- кайта ишлаш тармокларида савдонинг юкори сурат билан усиши;
- нефт экспортининг бахосининг усиши; 
- “янги индустриал давлатларнинг” индустриализациялаш сурати 
юкори даражада булиши. Давлатларни гурухларга ажратишдаги асосий 
усулларидан бири, уларнинг иктисодиети еки саноатининг ривожланиш 
даражаси буйича ажратишдир. Халк даромадлари юкори булган давлатлар 
(АКШ, Гарбий Европа, Канада, Австралия, Янги Зеландия, Япония)ни 
одатда саноати ривожланган еки “Биринчи дуне” давлатлари деб аталади. 
Коммунистик давлатлар системаси хозирги даврда коммунистик гоядан 
четлашган, иктисодиети марказлашган режали еки тула бозор иктисодиети 
булмаган давлатлар “иккинчи дуне” давлатлари номи билан юритилади. 
Яна бир гурух давлатлар “учинчи дуне” давлатлари еки ривожланаетган 
кучсиз тараккий этган давлатлар деб аталади. 
Утиш даврида у еки бу давлатни кайси бир гурухга тегишли 
эканлигини аниклаш кийин булади. Шунинг учун хам баъзи бир статистик 
журналларда бирон давлатни “биринчи” еки “иккинчи” еки “учинчи” дуне 
давлатлар гурухига мансуб эканлигини учратишимиз мумкин. Статистик 
маълумотларни бир неча йиллар буйича мавжуд эмаслигиги карамасдан 


23 
экспортларнинг бахолашига кура режали иктисодиет давлатларининг 
ташки савдодаги улуши 10% дан ошмаган. Ривожланган давлатлар кайта 
ишлаш саноатида бир канча устунликка эгадир, улар янги 
технологияларни жорий этиш ва куп масштабда ишлаб чикаришни жорий 
килиш хисобига махсулот таннархини камайтиришга эришганлар. Охирги 
вактда кучсиз ривожланган давлатларни ташки савдодаги урни бир мунча 
яхшиланди. Бунга биринчи омил экспорт килинаетган нефть 
махсулотларининг нархининг ошиши, яъни 1970 йилларда нефтнинг 
бахоси 1200% га усди. Иккинчи омил учинчи дуне давлатларининг 
айримлари тез суръатлар билан индустриализациялашди. Бразилия ва 
Тайван давлатларини “янги индустриал давлатлар” номи билан аталиши. 
Учинчи омил бу КРД (кучсиз ривожланган давлат)нинг саноат 
махсулотларини ривожланган давлат бозорига енгил кириб келишидир. 
1964 йил БМТ нинг савдо ва ривожланиш буйича утказилган 
(ЮНКТАД) конференцияда ривожланаетган давлатлар ривожланган 
давлатларга нисбатан норозиликларини билдириб, биринчи дуне 
давлатлари ривожланаетган давлатларда саноат махсулотлари ишлаб 
чикаришга 
суний 
кааршилик 
курсатмаасдан, 
балки 
хохишлик 
билдиришларини талаб килдилар. 1970 йилларда хар бир индустриал 
ривожланган мамлакат шундай сиесатни олиб бордики, унда ривожланган 
мамлакатда ишлаб чикарувчиларга караганда КРД ларида ишлаб 
чикарувчи фирмаларнинг бозорга кириши бир мунча енгил кечди. Бирок 
бундай кулай шароитга карамасдан “учинчи дуне” давлатларининг 
купчилиги индустриал базаларини ривожлантириш ва нефтни экспорт кила 
олиш имкониятларини кулдан бой берганлар.
Шуни таъкидлаб утиш керакки, 10 та энг катта экспортчи ва импортчи 
давлатларнинг 9 таси саноати ривожланган давлатлардир. Факат ягона 
давлат Собик Совет Иттифоки биринчи унталикка киргандир. Бу 10 та 
давлатнинг 6 таси ЕХ аъзоларидир.

Download 1.54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling