“Бизнес” таълим йуналиши талабалари учун


Download 1.54 Mb.
Pdf ko'rish
bet46/85
Sana05.11.2023
Hajmi1.54 Mb.
#1749849
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   85
Bog'liq
xalqaro biznes (1)

 
7.3. КМК таъсирини бахолаш. 
КМКларни узаро таъсир этувчи обьектлари. Фирма кимларни 
манфаатини кузлаши ёки кониктириши керак? Улар куйидаги турт 
гурухдан иборат: 

акциадорлар; 

жалб килинган ишчилар; 

истеъмолчилар;

жамият.
Акционерлар манфаати бу акциядан оладиган дивидендлар купайиши 
бу эса олди сотди микдорини ортишига олиб келади. Ишчилар ойликни 
ортишидан манфаатдорлар. Истеъмолчилар нарх наволарни пасайишини 
орзу киладилар. Жамият эса солик тушумини пасайишидан манфаатдор. Бу 
турта гурух уртасида компромисни хатто маълум бир давлатнинг ичида 
топиш хам енгил иш эмас. Хорижий давлатларда уз урф одати хар хил 
давлатлардаги таъсири хар хилдир. Масалан, 1990 йилларда Дженерал 
Моторос бу турта омилнинг хар хил давлатлардаги таъсири хар хил 
булишига дуч келди. Масалан, Жанубий Кореяда соатбай иш хаки бошка 
давлатлардагига нисбатан юкори булган. Натижада, Денерал Моторс Деу 


90 
(Deawoo) билан биргаликда мехнат харажатларини кискартиришга 
мажбур булди, бу эса уз навбатида фойда микдори камайишига сабаб 
булди.
Мексикада янги конунга кура ишлаб чикаришни кенгайтириш 
тугидан тугри ишчилар сонини ортиши билан боглаб куйилди. Бу эса 
ишлаб чикариш самарадорлигини ортишига халакит килган. Дженерал 
Моторс Хитойда хажми 2л куб мотор ишлаб чикариш линиясини ишга 
туширишганда акциядорлар ва истеъмолчилар купрок манфаатдор 
булганлар. 
Купмиллатли компания хар кандай давлатдаги фаолияти бу бизнесни 
глобал максадидан кура узининг хусусий максадларини юкори куяди. 
Масалан, АКШдаги ишчиларни уларнинг иш берувчилари Мексикада 
канча ишчи жойларини ташкил килганлари кизиктирмайди. Бу эса 
бошкариш масалаларини хал килишда бир канча муаммоларга дуч 
келинади. Масалан, ишлаб чикариш кувватларини жойлаштириш, 
экспортни йулга куйиш, фойдани таксимлаш каби муаммолар. Масалан, 
Америкалик инвестор ишлаб чикариш кувватларини АКШ ва Канадага 
жойлаштирган булиб, Венесуелага кайси корхонасидан экспорт килиш 
керак? Бундай саволларга жавоб ишлаб чикариш кувватларини оптимал 
жойлаштириш, махсулотнинг тан нархи, транспорт харажатлари каби 
муаммоларни хал этиш билан боглик.
Энди КМКларнинг нисбий ва абсолют фойда, зарарлари хакида фикр 
мулохаза юритамиз. Купмиллатли компания фаолиятлари маълум 
давлатнинг иктисодий, сойиал ва сиёсий максадларига таъсир этиши 
мумкин. КМКлар бир сохага ижобий, бошкасига эса салбий таъсир этиши 
мумкин. Масалан, купмиллатли компания бирор давлатда ишчи 
жойларини ташкил килиб, бу давлатнинг миллий иктисодиёти устидан 
назорат урнатиши мумкин. Бу купмиллатли компания фаолиятида бир 
вактнинг узида хам ижобий хам салбий моментларидир. 
Купмиллатли компания социал тизимнинг куп кирраларига таъсири 
килиши маълум эканлигига карамасдан, КМКларга багишланган 
адабиётларда уларни фаолияти давлатнинг тулов балансидаги дифицит 
муаммосини ечишга каратилган дейдилар. 
Хар кандай халкаро операциялардан: 

икки томон фойда куриши мумкин; 

икки томон зарар куриши мумкин; 

бир томон ютиши иккинчи томон зарар куриши мумкин. 
Купмиллатли компанияларнинг фаолиятларини ривожланишининг 
сабаблари: 

техник прогресс (технология ривожланиши); 

ракобат фаолиятининг кучайиши; 

давлатнинг сиёсати (инвестиция). 


91 

Download 1.54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling