Biznes va tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish

4. Biznes va tadbirkorlik korxonalari boshqaruvining tashkihy tuzilmalari 
Biznes va tadbirkorlik korxonalari boshqaruvi tashkiliy tuzilmalarining 
quyidagi turiari mavjud (4.1-rasm). 
Biznes va tadbirkorlik 
korxonalari boshqaruv 
tuzilmalarining tashkiliy turlari 
C
hiziqli 
pog'on
ali 
C
hiziqli-
shtabli 
F
unksi
on al 
C
hiziqli-
funksio
nal 
D
asturii 
maqsad
li 
M
atritsali 
4.1-rasm. Biznes va tadbirkorlik korxonalari boshqaruvining tashkiliy 
tuzilmasi 
Har bir tarkibda rasmiy va norasmiy aloqalar mavjud. Rasmiy aloqalar, 
avvalo, vertikal aloqalardir. Ular rahbarlik va bo'ysunishning turigako'ra,bir-
biridanfarqqiladi. 
Agar rahbarlik toMaqonli bo'lib, quyi organ quyi faoliyatga doir barcha 
masalalarga daxldor bo'lsa, u holda bu xildagi aloqa chizi qli rasmiy aloqa deb 

---

ataladi. 
Agar rahbarlik cheklangan boMib, quyi organ faoliyatiga doir masalalarga 
daxldor boMsa, u holda bu xildagi aloqa funksional rasmiy aloqa deb ataladi. 
Organlar o'rtasida vertikal aloqadan tashqari gorizontal aloqalar ham mavjud 
bo'lib, ular muvofiqlashtirish, uyg unlashtirish va hamkorlik qilish tarzidagi 
aloqalardir. 
Boshqaruv tarkibida rasmiy aloqalar asosiy o'rinni egallaydi. Lekin norasmiy 
aloqalar ham muhim ahamiyatga ega. Ba’zan ular tashkilotning ishini yo'lga 
qo'yishda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Norasmiy aloqalar turlicha bo'lishi mumkin. 
Bular jumlasiga korxonadagi qarindoshlik aloqalari, unda tarkib topgan umumiy 
manfaatlar, masalan, kasblar, qiziqishlar, sport bilan shug ullanish yoki do'stona 
munosabatlar kiradi. 
Norasmiy aloqalarga ham e’tibor berish kerak. Chunki: 
-norasmiy aloqalar rasmiy tarkibning barcha bo'g'inlari bilan bog'langanbo'ladi; 
-qator munosabatlar ishdan tashqarida paydo bo'ladi va korxonaning barcha 
ishigata’sir ко'rsatadi; 
-norasmiy tizim ko'pgina ko'rsatkichlari bo'yicha korxona faoliyatining 
samarali tashkil qilinishiga imkon beradi. 
Ammo norasmiy aloqalarning salbiy jihatlari ham yo'q emas. Ehtiyotkorlik, 
sezgirlik yo'q bo'lgan joyda guruhbozlik, mahalliychilik, qarindosh-uru g'chilik va 
shunga o'xshash ko'rinishlar paydo bo'lishi mumkin.