Biznesni boshqarish va axborot texnologiyalari fakulteti biznesni boshqarish kafedrasi

Barkaror narxlarni ushlab turish. Rivojlangan davlatlarda barkaror narx kupincha sutga, tamaki va donga kullaniladi, bundan maksad, ushbu tovarlarni ishlab chikaruvchilarning daromadlarini yetarli darajada bulishini ta’minlash.
Bunday siyosatda davlat maxsulotga narxni R* darajada belgilab, uni shu darajada bulishini taminlash uchun kerakli xajmdagi maxsulotni sotib oladi. Ushbu xolat 9-rasmda kursatilgan. Bu xolatda davlatning, iste’molchilarning va ishlab chikaruvchilarning yutuk va yukotishlarni taxlil kilib chikamiz.

9-rasm. Narxni barkaror bulishini ta’minlash.

Narx darajada urnatiladigandan keyin iste’mol talabi dan ga pasayadi, taklif esa ga kadar oshadi. narxni ushlab turish uchun va omborlarda tovar zaxiralarni tuplanishini oldini olish uchun davlat ortikcha mikdordagi tovarni sotib olishi kerak. Iste’mol talabi davlat talabi kushiladi va ishlab chikaruvchilar barcha maxsulotni narxda sotish mumkin buladi.
Tovarni sotib oluvchi iste’molchilar tovarni R₀ ga nisbatan kimmatrok narxda sotib oladilar va ular uzlarining iste’molchi ortikchaligini A turtburchak yuziga teng bulgan kismini yukotadilar (9-rasm). Iste’molchilarning boshka bir kismi tovarni sotib olaolmaydilar va ularning yukotishi V uchburchak yuzi bilan ifodalanadi, natijada iste’molchilarning umumiy yukotishi kuyidagiga teng buladi:

Boshka tomondan karaganda, ishlab chikaruvchilar yutib chikadi. Siyosatning maksadi xam shundan iborat edi. Ishlab chikaruvchilar ga nisbatan kuprok, ya’ni mikdordagi maxsulotni yukorirok bulgan narxda sotadilar. Ishlab chikaruvchilarning ortikchaligi ( ) kuyidagi mikdorga oshadi:
.
Endi davlatning xarajatlari ga teng, ya’ni bu davlat tomonidan sotib olingan tovar summasi. Bu xarajat xam pirovardida iste’molchi yukotishiga kushiladi, nima uchun deganda u soliklar xisobidan tulanadi. 9-rasmda davlatning xarajati katta turtburchak bilan ifodalangan. Davlatning ushbu xarajatlari kamayishi mumkin, agar u sotib olgan maxsulotining bir kismini chetga (odatda past narxda) sotsa. Lekin, bu davlat ichidagi ishlab chikaruvchilarning uz maxsulotini chetga chikarib sotish imkoniyatini cheklaydi.
Bunday siyosatning axoli turmush darajasiga ta’sirini baxolash uchun biz iste’molchi ortikchaligidagi va ishlab chikaruvchi ortikchaligidagi natijaviy uzgarishlarni kushib, undan davlat xarajatini ayiramiz:
,
yoki .
Siyosatning asosiy maksadi fermerlar daromadini oshirish bulsa, bundan samaralirok yul bormi, degan savolni kuyadigan bulsak, unga bor, deb javob berish mumkin.
Fermerlaning daromadini AKVKE mikdorga oshirishni jamiyatni kamrok yukotshi orkali amalga oshirish yuli bu ushbu AKVKE pulni tugridan-tugri fermerlarning uziga berishdir. Iste’molchilarning narxni barkarorlashtirishdagi yukotishi bari bir AKV ga teng bulgani uchun, fermerlarga ushbu pul bevosita berilsa, jamiyat 9-rasmda shtrixlangan yuzaga teng bulgan mablagni iktisod kilishi mumkin.