Biznesni boshqarish va axborot texnologiyalari fakulteti biznesni boshqarish kafedrasi

Nazorat savollari va topshiriqlari
1. Elastiklik tushunchasiga ta’rif bering, uning xususiyatlari nimalardan 
iborat? 
2. Giffen tovarlari deb qanday tovarlarga aytiladi? Misollar keltiring 
3. Narx bo‘yichatalab elastikligi nima? 
4. Daromad bo‘yicha talab elastikligi qanday bo’ladi? 
5. Taklifning elastikligini ta’riflang.
6. Talabning narx elastikligiga ta’sir etadigan omillar nimalardan iborat? 

6-Mavzu: Daromad samarasi va almashtirish samarasi xamda bozor va tavvakalchilik

Reja

1. 
   Narx-iste’mol sizigii.
   
2. 
   Past kategoriryali ne’mat. Giffen samarasi.
   
3. 
   Bozor talabi.
   

Natijada byudjet chizigi unuga-yukoriga siljiydi. Xuddi shunday narxlarning usishi, real daromadni kamaytiradi - byudjet chizigi pastga-chapga siljiydi.
Real daromadning usishi natijasida byudjet chizigi xolatlarga ketma-ket siljiydi (10-rasm).

10-rasm. «Daromad-iste’mol» chizigi.

Daromadlarning uzgarishiga mos ravishda iste’molchining yangi xolatdagi muvozanat nuktalari urnatiladi: . Ushbu muvozanat nuktalarini tutashtiruvchi chizikni amerikalik olim Dj.Xiks «daromad-iste’mol» chizigi deb atadi va bu chizik ilmiy adabiyotlarda «turmush darajasi» chizigi deb xam ataladi.
Agar «daromad-iste’mol» chizigi koordinata boshidan burchak ostidagi tugri chizikdan iborat bulsa, daromadning usishi, iste’molchining iste’mol kiladigan ne’matlari bir xil proporsiyada usadi. Agar iste’molchi ne’matlarni xar xil proporsiyada xarid kilsa, chizigining yotikligi uzgaradi. 32-rasmda tovarlar sotib olish boshida tez sur’atda usadi, keyinchalik tovarni sotib olish, tovarga nisbatan oshib boradi.
Nemis olimi Ernst Enuyel (1821-1896) birinchi bulib daromad uzgarishining iste’mol tarkibiga ta’sirini tadkik kilgan. Tovarlar tarkibining daromadga nisbatan uzgarishini ifodalovchi chiziklar, Enuyel egri chiziklari deyiladi (11-rasm).

11-rasm. Enuyel egri chiziklari.

U orizontal uk buyicha iste’molchi daromadi ordinata uki buyicha - sotib olinadigan tovarlar mikdori belgilangan.
Iste’molchi extiyoji birinchi navbatda ozik-ovkat maxsulotlari bilan tuyinadi ( - ozik-ovkat maxsulotlari), keyin standart sifatli sanoat maxsulotlari bilan va nixoyat, oliy sifatli tovarlar va xizmatlar bilan. Bulardan tashkari, oliy sifatli tovarlar va xizmatlarga utganda xam, standart sifatli sanoat maxsulotlariga talabning yangi sakrash konuniyati kuzatilgan.