«Blits-so‘rov»

4-modda. EHM uchun yaratilgan dasturlar yoki ma’lumotlar bazalariga nisbatan mualliflik huquqini e’tirof etish shartlari
EHM uchun dasturlar yoki ma’lumotlar bazalariga nisbatan mualliflik huquqi ular yaratilgach yuzaga keladi. EHM uchun yaratilgan dastur yoki ma’lumotlar bazasiga bo‘lgan mualliflik huquqi e’tirof etilishi va ro‘yobga chiqarilishi uchun ro‘yxatdan o‘tkazish yoki o‘zga rasmiyatchiliklarga rioya etish talab qilinmaydi.
Mualliflik huquqi obyekti bo‘lmagan materiallardan (asarlardan) tarkib topgan ma’lumotlar bazasiga nisbatan mualliflik huquqi ma’lumotlar bazasini yaratgan shaxslarga tegishli bo‘ladi.
Boshqa shaxsning mualliflik huquqi obyekti bo‘lgan materiallarni o‘z ichiga olgan ma’lumotlar bazasiga bo‘lgan mualliflik huquqi bunday materiallarning har biriga nisbatan mualliflik huquqiga rioya qilingan taqdirdagina e’tirof etiladi.
Ma’lumotlar bazasiga kiritilgan materiallarning har biriga nisbatan mualliflik huquqi saqlanadi. Bu materiallar ma’lumotlar bazasidan qat’i nazar ishlatilishi mumkin.
Ma’lumotlar bazasiga bo‘lgan mualliflik huquqi boshqa shaxslarning ushbu ma’lumotlar bazasiga kirgan materiallar va asarlarni mustaqil ravishda tanlashi va tashkil etishiga monelik qilmaydi.
Huquq egasi o‘z huquqlaridan xabardor qilish maqsadida EHM uchun yaratilgan dastur yoki ma’lumotlar bazasining birinchi bor bosib chiqarilishidan e’tiboran mualliflik huquqining uch qismdan: doira yoki kichik qavs ichiga olingan “S” harfi; huquq egasining nomi (ismi); EHM uchun yaratilgan dastur yoki ma’lumotlar bazasi birinchi bor bosib chiqarilgan yil ko‘rsatilgan yozuvdan tarkib topgan himoya belgisini qo‘llashi mumkin.
EHM uchun yaratilgan dasturlar yoki ma’lumotlar bazalariga bo‘lgan mualliflik huquqi ularning moddiy ashyosiga nisbatan mulk egaligi huquqi bilan aloqador emas. Moddiy ashyoga nisbatan bo‘lgan huquqlarni o‘zgalarga har qanday tarzda berish EHM uchun yaratilgan dasturlar yoki ma’lumotlar bazalariga bo‘lgan mualliflik huquqlaridan birortasining o‘zgalarga o‘tib qolishiga sabab bo‘lmaydi.

Bu nima va unga qarshi qanday kurashish kerak? Bu mavzuga o’nlab kitoblar va yuzlab maqolalar yozilgan. Kompyuter viruslariga qarshi minglab professional mutaxassislar ko’plab kompaniyalarda ish olib borishmoqda. Bu mavzu o’ta qiyin va muhimki ko’p e`tiborni talab qilmoqda. Kompyuter virusi ma`lumotni yo’qotish sabablaridan biri va asosiysi bo’lib qolmoqda. Viruslar ko’plab tashkilot va kompaniyalarni ishlarini buzishga olib kelganligi ma`lum. Shunday ma`lumotlar mavjudki, Niderlandiya gospitallaridan birida bemorga kompyuter qo’ygan tashxis bo’yicha iste`mol qilingan dori oqibatida bemor olamdan o’tgan. Bu kompyuter virusining ishi bo’lgan.

E`tiborsizlik bilan qilingan ishdan kompyuter tezda virus bilan zararlanadi. Inson kasallik virusi bilan zararlansa issiqligi o’zgarishi, vazni o’zgarishi, xolsizlanish va og’riqning paydo bo’lishi ko’zda tutiladi. Kompyuter virusi bilan zararlangan kompyuterlarda quyidagilar kuzatiladi: dasturlarning ishlashining sekinlashishi, fayllarni hajmi o’zgaradi, g’ayritabiiy va ba`zi bir noma`lum xatoliklar, ma`lumotlar va sistema fayllari yo’qotilishi. Ba`zi viruslar zararsiz ko’payadi, lekin qo’rqinchli emas. Bu viruslar ekranga xato ma`lumot chiqaradi. Ammo, bir turdagi viruslar hujum qiluvchi, ya`ni, yomon asoratlar qoldiruvchi hisoblanadi. Masalan, viruslar qattik diskdagi ma`lumotlarni o’chirib tashlaydi. Ushbu hujjat korxonaning axborot xavfsizligini ta'minlash kontseptsiyasidir va quyidagilarni belgilaydi:

Xavfsizlik auditi va xavflarni tahlil qilish jarayonida shakllantirilgan himoyaga muhtoj bo'lgan muhim manbalar ro'yxatini shakllantirishning asosiy printsiplari. Ushbu ro'yxatga resurslar qiymati va ularning korxona uchun muhimlik darajasi aniqlangan jismoniy, dasturiy va axborot resurslarining tavsifi kiritilishi kerak.

Axborot xavfsizligini ta'minlash strategiyasini (AX) belgilaydigan himoya qilishning asosiy printsiplari va korxonaning axborot xavfsizligi tizimini (AXBT) yaratishda bajarilishi kerak bo'lgan qoidalar ro'yxati.

• Tizim resurslari va ulardan qanday foydalanish to'g'risida so'rovnoma asosida aniqlangan xavfsizlik buzg'unchi modeli.

  
  

• Xavfsizlik tahdidlari modeli va ularni amalga oshirish bilan bog'liq xavflarni baholash tahdidlar ehtimolini va ularni amalga oshirish usullarini, shuningdek mumkin bo'lgan zararni aniqlashni o'z ichiga oladigan muhim manbalar ro'yxati va buzg'unchining modeli asosida shakllantirilgan.

  
  

• Xavf tahlili bilan belgilanadigan xavfsizlik talablari.

  
  

• Yuqoridagi talablarni bajarish uchun tashkiliy va dasturiy-texnik darajadagi xavfsizlik choralari.

  
  

• Korxonaning axborot tizimini (AX) ishlatishda korxona ishchilarining o'rnatilgan AX talablariga javob berishi.

  
  

Korxonaning SOIB - bu korxonaning axborot resurslarini axborot xavfsizligiga tahdidlardan himoya qilishga qaratilgan tashkiliy va dasturiy-texnik chora-tadbirlar majmui. Tashkilot darajasidagi xavfsizlik choralari hujjatlashtirilgan axborot xavfsizligi siyosatida nazarda tutilgan tegishli choralar orqali amalga oshiriladi. Dasturiy va apparat ta'minotining xavfsizlik choralari tegishli dasturiy va apparat vositalari hamda axborotni himoya qilish usullari yordamida amalga oshiriladi.

AXBTni joriy etishning iqtisodiy samarasi AX rejimini yaratish va qo'llab-quvvatlashga qaratilgan chora-tadbirlarni qo'llash orqali korxonaga mumkin bo'lgan moddiy, obro' va boshqa turdagi zararlarning qiymatini pasaytirish ko'rinishida namoyon bo'lishi kerak. Ushbu chora-tadbirlar quyidagilarni ta'minlashga mo'ljallangan:

• ma'lumotlardan foydalanish imkoniyati (kerakli vaqt ichida kerakli ma'lumot xizmatini olish imkoniyati);

  
  

• axborotning yaxlitligi (axborotning dolzarbligi va izchilligi, uning yo'q qilinishidan va ruxsatsiz o'zgarishlardan saqlanishi);

  
  

• ma'lumotlarning maxfiyligi (ruxsatsiz kirishdan himoya qilish);

  
  

• rad etmaslik (qilingan harakatlarni inkor etishning mumkin emasligi);

  
  

• haqiqiyligi (elektron hujjatlarning haqiqiyligi va ishonchliligini tasdiqlash).

  
  

Korxonaning axborot xavfsizligi kontseptsiyasi muhim axborot resurslarining tarkibi va ularni himoya qilishning asosiy tamoyillarini belgilaydi. Axborot xavfsizligini ta'minlash printsiplari himoya qilishning ma'lum usullari va texnologiyalarini qo'llashni taqozo etadi. Ma'lum printsipial dasturiy ta'minot va axborot xavfsizligi (SZI) va tashkiliy choralar tizimi yordamida ushbu tamoyillarni qanday amalga oshirishni aniqlash ushbu Kontseptsiya asosida ishlab chiqilgan aniq loyihalar va axborot xavfsizligi siyosatining mavzusi.

Ushbu kontseptsiyani qayta ko'rib chiqish kerak, chunki axborot resurslariga hujum qilishning yangi usullari va texnologiyalari aniqlanadi. Shunga o'xshash tahlilni korxonaning axborot tizimlarini (IP) ishlab chiqish sifatida ham amalga oshirish kerak. Kontseptsiyani qayta ko'rib chiqish uchun tavsiya etilgan muddat uch yilni tashkil etadi (tizim tarkibida tub o'zgarishlar bo'lmaganda, ma'lumotlarni boshqarish va uzatish texnologiyalarida).
Ushbu hujjatni tayyorlash, o'zgartirishlar kiritish va korxonaning axborot xavfsizligini ta'minlash talablarining bajarilishini umumiy nazoratni korxonaning axborot xavfsizligi bo'limi xodimlari amalga oshiradilar.
Ushbu Kontseptsiyada va korxonaning boshqa tashkiliy-ma'muriy hujjatlarida belgilangan AX talablarini bajarish uchun javobgarlik korxonaning korporativ ma'lumotlar tarmog'idan foydalanuvchilar va ma'murlarga, shuningdek ularning rahbarlariga yuklatiladi.
Axborotni himoya qilishning zaruriy choralari ro'yxati axborotni oshkor qilish, yo'q qilish, yo'q qilish, buzib ko'rsatish, buzilish, buzilish va buzilish natijasida buzilishi mumkin bo'lgan axborotni himoya qilish xarajatlarining nisbati va ushbu ma'lumotlarni qayta ishlaydigan dasturiy va texnik vositalarning ishlashini hisobga olgan holda IP korxona va xavfsizlikni tahlil qilish natijalari bilan belgilanadi.
Axborot xavfsizligi strategiyasi axborot xavfsizligi sohasidagi Rossiya qonunchiligiga, xalqaro, sanoat va texnologiya standartlari talablariga muvofiq qurilishi kerak.