Blockcheyn tizimidagi tranzaksiyalar Jabborov Xusanjon mbda-84

Tranzaktsiyaning moliyaviy sxemasi kirish (kirish), o'tkazilgan kriptoaktivning miqdori va chiqish (chiqish) dan iborat

Kirishlar – tranzaktsiyalarda yuboriladigan kiruvchi to'lovlarda olingan hamyonda saqlanadigan kripto aktivlar. Tranzaktsiya yuborilganda, kerakli miqdor uchun chiquvchi to'lov yaratiladi, bu chiqish deb ataladi. Bitta tranzaktsiyaning natijalari yangi egasi tomonidan yangi tranzaktsiyalarning kirishlari sifatida ishlatiladi. Tarmoq tugunlari blokcheynda saqlangan faol tranzaksiya natijalarini kuzatib boradi - ularning umumiy miqdori har doim oxirgi blok yaratilgan vaqtda blokcheynda aylanib yurgan tangalar yig‘indisiga teng bo‘ladi. Keyingi tranzaksiyada hali foydalanilmagan ma'lumotlar sarflanmagan tranzaksiyalar chiqishi (UTXO) deb ataladi.

Tranzaksiya (qisqartirilgan tx) blokcheyndagi ma'lumotlarni saqlash bo'yicha operatsiya bo'lib, uning davomida kripto aktivlari yoki boshqa ma'lumotlar hamyonlar o'rtasida uzatiladi. Tranzaktsiya hamyonda yaratilgandan va shaxsiy kalitga asoslangan raqamli imzo bilan imzolangandan so'ng yuboriladi. Tranzaktsiyalar blokcheyn konchilari (validatorlar) tomonidan tekshiriladi, ular buning uchun komissiya oladilar. Tranzaksiya to'lovi har doim jo'natuvchi tomonidan to'lanadi. Tasdiqlangan tranzaktsiya blokga kiritilgan - zanjirning bir qismi (blokcheyn), bir xil tangalarni (tokenlarni) ikki marta yuborish mumkin emas. Tranzaktsiya blokcheynda saqlanganidan keyin uni xesh orqali topish mumkin, odatda tranzaksiya identifikatori (tx id) deb ataladi. Har bir tranzaksiyaning xeshi blokcheyn ichida noyobdir.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi hamda Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan “2018–2020-yillarda “Blokcheyn” texnologiyalarini rivojlantirish dasturi” quyidagilarni nazarda tutadi:
a)kripto-aktivlar aylanmasi sohasidagi faoliyatni, jumladan mazkur faoliyatni tashkil etishning huquqiy asoslarini yaratish orqali joriy etish va rivojlantirish, bunda kripto-aktivlarni mahalliy va xalqaro kripto-birjalarda realizatsiya qilish imkoniyatini nazarda tutishni; b) 2021-yil 1-yanvardan boshlab “blokcheyn” texnologiyalarini:  davlat organlari faoliyatiga, jumladan boshqa davlat organlari va tashkilotlari bilan hamkorlik qilishda, davlat xaridlarini amalga oshirishda,
davlat reyestlari,klassifikatorlari va boshqa ma`lumotlar bazalarini yuritishda, jumladan ularga kiritilgan axborotni yangilash va undan foydalanishda joriy etishni;
ustav fondida davlatning ishtiroki ustuvor boʻlgan yirik tijorattashkilotlarining korporativ boshqaruvi tizimiga, jumladan biznesjarayonlarni takomillashtirish, ishlab chiqarish, ma’muriy va operatsionjarayonlarni maqbullashtirish, shuningdek, zamonaviy menejmentni tatbiqetish va resurslarni boshqarish uchun tatbiq etishni;
kliring operatsiyalarida, toʻlovlarni amalga oshirishda, savdoga oidmoliyalashda, shuningdek, loyihalarga kredit berishda joriy etishni.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi raqamli iqtisodiyotni joriy etish va rivojlantirish sohasidagi vakolatli organ hisoblanadi. “Blokcheyn” texnologiyalari joriy etiladigan aniq faoliyat sohalari manfaatdor vazirlik va idoralarning takliflari boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi tomonidan belgilanadi. Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishni va “blokcheyn” texnologiyalarini joriy etishni nazarda tutadigan normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligida majburiy tartibda ekspertizadan oʻtkazilishi lozim. Kripto-aktivlar aylanmasi maxsus normativ-huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi. Yuridik va jismoniy shaxslarning kripto-aktivlar aylanmasi bilan bogʻliq operatsiyalari, jumladan norezidentlar tomonidan amalga oshiriladigan operatsiyalar soliq solinadigan obyekt hisoblanmaydi, mazkur operatsiyalar yuzasidan olingan daromadlar esa soliqlar va boshqa majburiy toʻlovlar boʻyicha soliq solinadigan bazaga kiritilmaydi. Kripto-aktivlar aylanmasi sohasidagi faoliyatni amalga oshirish uchun belgilangan tartibda litsenziya olgan shaxslar tomonidan oʻtkaziladigan kripto-aktivlar aylanmasi bilan bogʻlik valyuta operatsiyalariga valyutani tartibga solish toʻgʻrisidagi qonun hujjatlari normalari tatbiq etilmaydi.
Davlat boshqaruvi tizimini yanada takomillashtirish, raqamli iqtisodiyotni joriy etish va rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish, investitsiya muhitini yaxshilash, shuningdek, 2017–2021-yillarda Oʻzbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirish maqsadida: Quyidagilar raqamli iqtisodiyotni yanada rivojlantirish boʻyicha eng muhim vazifalar hisoblanadi:  investitsiyaviy va tadbirkorlik faoliyatining turli shakllarini diversifikatsiya qilish uchun kripto-aktivlar aylanmasi sohasidagi faoliyatni, jumladan mayning (turli kriptovalyutalarda yangi birliklar va komissiya yigʻimlari formatida mukofot olish imkonini beradigan taqsimlash platformasini ta’minlash va yangi bloklar yaratish boʻyicha faoliyat), smart-kontrakt (raqamli tranzaksiyalarni avtomatik tartibda amalga oshirish orqali huquq va majburiyatlar bajarilishini nazarda tutuvchi elektron shakldagi shartnoma), konsalting, emissiya, ayirboshlash, saqlash, taqsimlash, boshqarish, sugʻurtalash, kraud-fanding (jamoaviy moliyalashtirish), shuningdek, “blokcheyn” texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish;  “blokcheyn” texnologiyalarini ishlab chiqish va ulardan foydalanish sohasida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda amaliy ish koʻnikmalariga ega malakali kadrlarni tayyorlash;  kripto-aktivlar boʻyicha faoliyat va “blokcheyn” texnologiyalari sohasida xalqaro va xorijiy tashkilotlar bilan hamkorlikni har tomonlama rivojlantirish, raqamli iqtisodiyotda loyihalarni birgalikda amalga oshirish uchun “blokcheyn” texnologiyalarini ishlab chiqish sohasida faoliyat koʻrsatadigan yuqori malakali xorijlik mutaxassislarni jalb qilish;  xorijiy mamlakatlarning ilgʻor tajribasini hisobga olgan xolda “blokcheyn” texnologiyalarini joriy etish uchun zarur huquqiy bazani yaratish;
raqamli iqtisodiyotni yanada rivojlantirish uchun innovatsion gʻoyalar, texnologiyalar va ishlanmalarni joriy etish sohasida davlat organlari va tadbirkorlik subyektlarining yaqin hamkorligini ta’minlash.

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT