Bmpn: boshqaruv oqimlari

O'xshashlik turlari: to'g'ridan-to'g'ri (model, fotosurat), bilvosita (qiyoslash bo'yicha o'xshashlik), shartli (kelishuvlar asosida).

Modellashtirish jarayoni dinamiklilik xususiyatiga ega: modellar rivojlanadi, takomillashtiriladi, bir-biriga o'tadi.

Kognitiv (tushuntirish, anglash) modellar mavjud obyektlarni aks ettiradi.

Normativ (pragmatik) modellar amalga oshirilishi kerak bo'lgan obyektlarni aks ettiradi.

Normativ modellarning gradatsiyalari: referentdan (butun sinf ob'ektlari uchun) ma'lum bir obyekt modeligacha.

Statik modellar vaqt omilini hisobga olmaydi.

Dinamik modellar obyektdagi vaqt o'tishi bilan sodir bo'ladigan o'zgarishlarni aks ettiradi. Dinamik modelning o'zi statik yoki dinamik bo'lishi mumkin (simulyatsiya modeli).

Moddiy modellar haqiqiy obyektlardan qurilgan.

Mavhum modellar - tafakkur, ong vositasida yaratilgan ideal konstruksiyalardir

• 
  Deklarativ modellar obyektlarning xususiyatlarini, tuzilishini, holatini aks ettiradi.
  
• 
  Protsedurali modellar protsedurali , tezkor bilimlarni aks ettiradi.
  
• 
  Deterministik modellar tasodifiy bo'lmagan jarayonlar va hodisalarni aks ettiradi.
  
• 
  Stoxastik - ehtimollik xarakteristikalari va statistik qonuniyatlar bilan tavsiflangan tasodifiy jarayonlarni aks ettiradi.
  

40.Modelni tavsiflash tillari

• 
  Modelni tavsiflash tillari: analitik, sonli, mantiqiy, to'plam-nazariy, lingvistik, grafik.
  
• 
  Grafik modellar (sxemalar, diagrammalar, grafiklar, chizmalar) ko’rgazmalidir.
  

Belgilanish(Нотация) - bu muayyan metodologiyada qabul qilingan belgilar va ulardan foydalanish qoidalari tizimi.
Belgilanish talablari:

• 
  oddiylik-oddiy belgi murakkabdan afzalroqdir;
  
• 
  Ko’rgazmalilik-hech bo'lmaganda asl nusxaga uzoqdan o'xshashlik;
  
• 
  individuallik-boshqa belgilardan yetarlicha farq;
  
• 
  bir xillik - turli xil obyektlarni bitta belgi bilan belgilash mumkin emas;
  
• 
  aniqlik-modeldan foydalanishning aniq qoidalari;
  
• 
  o'rnatilgan an'analarni hisobga olish.
  

41.Biznes modelining mazmuni
Biznes modeli quyidagilarni aks ettiradi:

• 
  biznes tizimi bajarishi kerak bo'lgan funktsiyalar - u nima qiladi, kim uchun, nima maqsadda;
  
• 
  jarayonlar, jarayonlarning alohida bosqichlari ketma-ketligi (ishlar, operatsiyalar);
  
• 
  jarayonlarni amalga oshirishni ta'minlaydigan tashkiliy tuzilmalar;
  
• 
  jarayonlarni bajarish jarayonida yuzaga keladigan moddiy va axborot oqimlari;
  
• 
  jarayonlarni bajarishda talab qilinadigan ma'lumotlar va bu ma'lumotlar o'rtasidagi munosabatlar.
  

42.Biznesni modellashtirish usullari.Strukturaviy usullar

Tizimning tobora kichikroq quyi tizimlarga ketma-ket dekompozitsiyasiga asoslangan.
Strukturaviy yondashuv tamoyillari:
"bo'l va hukumronlik qil " - murakkab muammolarni tushunish va hal qilish uchun oson bo'lgan ko'plab kichikroq masalalarga ajratish;
iyerarxik tartiblash - muammoning tarkibiy qismlarini ierarxik daraxt tuzilmalariga o'tkazish.
Usullarning ikki guruhi: funktsional tuzilmani va ma'lumotlar strukturasini modellashtirish
43.Eng ko'p qo'llaniladigan metodologiyalar
IDEF0 - SADT usuliga asoslangan funksional modellar;
IDEF1X - "mohiyat-aloqa" ma'lumotlar diagrammasi (ERD);
IDEF3 - ish oqimlari diagrammasi (Work Flow Diagrams);
DFD - ma'lumotlar oqimi diagrammalari (Data Flow Diagrams).
44.Obyektga yo'naltirilgan modellashtirish usullari
Keyinchalik ularni obyektga yo'naltirilgan dasturlar shaklida amalga oshirish uchun tizim modellarini yaratish uchun mo'ljallangan
Eng mashhur usullar:
Booch'93 G. Booch,
OMT J. RumbachA.
Jeykobson tomonidan OOSE
UML (Unified Modeling Language) - Booch'93, OMT, OOSE asosida

Asosiy tuzilmani tashkil etuvchi element obyektdir.
Dasturlashda obyekt ma'lumotlar va protseduralarni birlashtirgan tuzilmadir. Biznes modelida obyektlar biznes jarayoni ishtirokchilari (faol obyektlar) va passiv obyektlar (materiallar, hujjatlar) bo'lib, ular ustida faol obyektlar harakat qiladi.
45.Imitatsion modellashtirish usullari
Kompyuterda (maxsus dasturlar yordamida) real tizimning ishlash jarayonlarini (siqilgan vaqt rejimida yoki bosqichma-bosqich rejimda) taqlid qilish imkonini beradi.
Eng keng tarqalgan usullar:
Petri to'rlari va rangli Petri to'rlari (CPN, Rangli Petri to'rlari);
GPSS (General Purpose Simulating System) - yagona simulyatsiya tili;
SIMAN (SIMulation ANAlysis) - vizual modellashtirish tili.
Integratsiyalashgan modellashtirish usullari har xil turdagi modellarni birlashtiradi - strukturaviy tahlil, obyektga yo'naltirilgan, simulyatsiya va boshqalar.
ARIS (Integratsiyalashgan axborot tizimining arxitekturasi) yagona integratsiyalashgan modelda aks ettirish imkonini beradi: tashkiliy tuzilmalar, funktsiyalar, ma'lumotlar, jarayonlar. Ko'p turdagi modellardan foydalanadi.
G2 - dinamik aqlli tizimlarni yaratish metodologiyasi ekspert bilimlaridan foydalangan holda jarayonlarni modellashtirish imkonini beradi.
BRM (Business Rules Management) - biznes qoidalarini boshqarish metodologiyasi.

46.Strukturaviy metodologiyalar. IDEFO metodologiyasi
IDEF0 metodologiyasi Rossaning SADT (Strukturalangan tahlil va loyihalash texnikasi) uslubiga asoslangan bo'lib, u tizim funksiyalarining strukturalashgan taqdimoti va tizim talablarini tahlil qilish uchun mo'ljallangan. IDEF0 modeli diagrammalar va matn fragment(parcha)laridan iborat. Diagrammalarda tizimning barcha funksiyalari va ularning o'zaro ta'siri bloklar (funksiyalar) va yoylar (munosabatlar) sifatida taqdim etiladi.

Modelning asosiy elementlari:
Funksiyanal blok (Faoliyat) – o'girish, almashtirish (faoliyat);
Chiqishlar (Output) - o'girish, almashtirish natijasi;
Inputs (Input) - Chiqishda o'giriladigan, almashtiriladigan obyektlar;
Control (Control) - o'girish, almashtirish qanday sodir bo'lishi haqida ma'lumot;
Mexanizm - o'girish, almashtirishni amalga oshiradigan obyektlar.
Funksional blokni asl blokni batafsil tavsiflovchi boshqa tegishli bloklar to'plami sifatida dekompozitsiyalash mumkin.
Shunday qilib, IDEF0 modeli ierarxik bog'liq diagrammalar to'plamidan iborat. Diagrammada bloklar yoylar bilan bog'langan: ba'zi bloklarning chiqish yoylari boshqalarning kirishlari (boshqaruv, mexanizm) bo'lishi mumkin.
Bir uchi bo'sh bo'lgan yoylar diagrammadan tashqarida manba yoki manzilga ega. Harflar tashqi yoylarni belgilash uchun ishlatiladi:
I (Kirish),
C (boshqaruv),
O (Chiqish) va M (mexanizm).
47.IDEF ning asosiy xususiyatlari

• 
  Yuqori darajadagi jarayonlarni tavsiflash uchun kontekst diagrammasi. Jarayonlarning ichki darajalarga dekompozitsiya qilinishi mumkin.
  
• 
  Elementlar: funktsiyanal blok, strelkalar (kirish, chiqish, mexanizm, boshqaruv, chaqiruv).
  
• 
  Nima uchun ishlatiladi: Yuqori darajadagi jarayonlarni modellashtirish uchun.Har qanday korxonada jarayonlarning umumiy faoliyatini tushunish uchun.
  
• 
  Afzalliklari: Tahlilchining jarayonni tushunishining aniq ifodasi. Darajadan darajaga osonlik bilan kuzatilishi mumkin bo'lgan dekompozitsion mantiq. Keng qamrovli va ommaviy hujjatlar.
  

Kamchiliklari: Grafiklar vizual ravishda yoqimsiz ko'rinishi mumkin. Ko’p qutilar va o'qlar bo'lgan jadvallarni o'qish qiyin bo'lishi mumkin.
48.IDEF1 va IDEF1x metodologiyasi

• 
  IDEF1 - bu tizim ichidagi axborot oqimlarini modellashtirish metodologiyasi bo'lib, ularning tuzilishi va munosabatlarini ko'rsatish va tahlil qilish imkonini beradi.
  
  • 
    IDEF1X relyatsion ma'lumotlar bazalarini ishlab chiqish usuli bo'lib, kontseptual sxemani osongina yaratish uchun maxsus mo'ljallangan shartli sintaksisdan foydalanadi. Biz kontseptual sxemani ma'lumotlar bazasi va apparat platformasining yakuniy amalga oshirilishidan qat'iy nazar, korxona ichidagi ma'lumotlar strukturasining universal ko'rinishi deb ataymiz. Statik rivojlanish usuli bo'lgan IDEF1X dastlab dinamik tahlil qilish uchun mo'ljallanmagan, ammo ba'zida u IDEF1 usuliga muqobil sifatida ishlatiladi.
    
• 
  IDEF1X usulidan foydalanish barcha axborot resurslari oʻrganilgandan soʻng (aytaylik, IDEF1 usuli yordamida) va korporativ axborot tizimining bir qismi sifatida relyatsion maʼlumotlar bazasini joriy etish toʻgʻrisida qaror qabul qilingandan soʻng maʼlumotlar bazasining mantiqiy strukturasini yaratish uchun eng mos keladi.
  
• 
  IDEF1X modellash vositalari relyatsion axborot tizimlarini yaratish uchun maxsus ishlab chiqilgan va agar boshqa tizimni loyihalash zarurati tug'ilsa, masalan, obyektga yo'naltirilgan bo'lsa, unda boshqa modellashtirish usullarini tanlash yaxshidir.
  

49.IDEF1X modelining tarkibiy qismlari:Atribut tushunchasi. Munosabat tushunchasi
1) odamlar, obyektlar, hodisalar haqida ma'lumotlar saqlaydigan (keyingi o'rinlarda mohiyat deb yuritiladi)
2) bu elementlar orasidagi aloqalar(keyingi o'rinlarda munosabatlar deb yuritiladi)
3) ushbu elementlarning xususiyatlari(keyingi o'rinlarda atributlar deb yuritiladi)