Bob. Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fan sifatida

Jismoniy madaniyat fanining boshqa fanlar bilan bog’liqligi.

Jismoniy tarbiya nazariyasi va usulyati qator ilmiy fanlar bilan chambarchas bog’liq. Har qanday fan faqatgina o’zining ilmiy izlanishlar bilan chegaralanib qolsa to’laqonli natija bera olmaydi . Jismoniy tarbiya nazaryasi va usulyati bir necha fanlar qo’shilishi orqali maxsus pedagogika muammolari hal qiladigan predmetga aylanadi .

Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati umumiy pedagogika , psixologiya , inson umrining yoshi davrlarining fiziologiyasi ilmiy izlanishlari natijasida foydalanadi . Ayniqsa , sport pedagogikasi barcha fanlar bilan uzviy bog’langan . Oldingi yagona bo’laklarga bo’linmaydigan jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyatidan alohida pedagogika fanlari ajralib chiqdi , bular qatorida sport pedagogikasi fanlari ham lekin ularning so’ggi rivojida bir – biri bilan o’zaro uzviy bog’liqlik namayon bo’ladi , jismoniy tarbiya nazariyasi va usulyati tomonidan ishlab chiqilgan umumiy qoidalarga tayanishga to’g’ri keladi . Olingan dalilar yangi umumlashtirishlar uchun aniq material vazifasini o’tadi . Bu jismoniy tarbiya jarayonidek bir butun pedagogik muhitini o’z ichiga olgan keng ilmiy izlanishlar va o’qitish predmetidan asta-sekinlik bilan maxsus sport sohasi fanlari ajralib chiqa boshlaganligidir; gimnastika , engil atletika , sport o’yinlari fanlari va boshqalar. Ammo jismoniy mashqlarning alohida turlari uchun kerakli bo’lgan , nisbatan umumiy qonuniyatlar qaysiki , hamma turlar uchun ta’sir ko’rsata oladiganlarigina alohida fan bo’lib ajralmadi va ajralib chiqishi ham mumkin bo’lmasdi.

Ana shuning uchun barcha sport fanlari uchun umumiy va xususiy qonuniyatlarini ishlab chiqish hozirgi zamon jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati fanining asosiy mazmunini tashkil qiladi.

Biologiya fani bilan bog’liqligi jismoniy tarbiya vositalarini shug’ullanuvchilar organizimiga ta’siri reaktsiyasini o’rganish , jismoniy tarbiya jarayonini samarali boshqarishda anatomiya, fiziologiya bioximiya , sport tibbiyoti fanlarining qonuniyatlarini hisobga olish bilangina amalga oshirilishi mumkun .

Shuni esda saqlash lozimki , jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati fanining boshqa fanlar bilan bog’liqligi bir tomonlamadir . Jismoniy tarbiya haqidagi fanning rivojlanishi aralash fanlarga ta’siri etmay qolishi mumkin emas . Masalan , sport nazariyasi va amaliyoti psixologlar va fiziologlarning bolalar va katta yoshdagilar organizimining potensial imkoniyatlari degan tasavuriga aytarli tuzatishlar kiritishiga olib keldi . U yoki bu kasb egalari o’zaro muloqot davomida o’z kasb va hunariga oid ma’lum tushunchalar va iboralardan foydalanadilar . Fanning ma’lum sohasi , o’rganish va uni o’zlashtirish ana shu yetashi tushunchalarning mazmuniga bog’liq . Ularning mazmuni va hajmini aniqlamay turib jismoniy tarbiya nazariyasi va amaliyotning ko’plab –ko’p hodisalari va masalalari to’g’ri nazariiyasi fanni muvoffaqiyatli egallab bo’lmaydi.
Dasturni amalga oshirish o’quv rejasi rejalashtiriligan umumiy psixologiya , umumiy pedagogika , jismoniy tarbiya gigenasi va sport tibbiyoti , jismoniy mashqlar fiziologiyasi va biomexanika , gimnastika va uni o’qitish metodikasi, engil atletika va uni o’qitish metodikasi , miliy kurash turlari va o’qitish metodiksi ,harakatli o’yinlar va uni o’qitish metodikasi , sport o’yinlari va uni o’qitish metodikasi , jismoniy madaniyat tarixi va sportni boshqarish , suzish va uni o’qitish metodikasi , sport psixologiyasi , sport mahoratini oshirish , jismoniy madaniyatni o’qitish texnologiyalari va loyihalashtirish kabi fan bilan uzviy bog’liq .

Jismoniy tarbiya – inson jismoniy kamolotga erishishga yo’naltirilgan pedagogik jarayondir . Jismoniy madaniyat jarayonida aqliy , axloqiy , estetik tarbiya va mehnat tarbiyasi amalga oshiriladi .Jismoniy madaniyat nazariyasi ijtimoiy , tabiiy va pedagogik fanlar bilan bog’liqdir . Jismoniy madaniyat nazariyasi g’oyaviy asosiy shaxs haqidagi falsafiy ta’limot hisoblandi . Jismoniy madaniyat nazariyasining ilmiy –tabiiy asoslari anatomiya , fiziologiya gigiyena , bioximiya , biomexanika va boshqa fanlar bilan majmuasidan tarkib topgan. Tabiiy fanlar sohasida erishgan yangi yutuqlar jismoniy tarbiya nazariyasi tomonidan jismoniy mashqlarni o’rganish usulari , vositalari tanlashni asoslash qo’yigan vazifalarni hal etishning samarali yo’lari ishlab chiqishda foydalanadi . Biomexanika harakat texnikasini tadqiqot qila borib , uni bajarishni baholashga xatolarini yo’qotish yo’llarini belgilash hamda harakat malakalarini shakllantishida eng yaxshi natijalarga erishishga yordam beradi .Biomexanika tomonidan jismoniy mashq bajarish ta’sirida kishi organizminida jumladan , muskullarda bo’ladigan ximiyaviy jarayonlar o’rganish natijasida olgan ma’lumotlar ularni o’tkazish metodikasini takomillashtirish yordam beradi . Tabiiy fanlar asosida erishilgan yangiliklar jismoniy tarbiya nazariyasi jismoniy mashqlarga o’rganishning vosita va usullarni tanlash.

2.