Нархнинг ўзгариши билан таклиф этилаётган товар миқдорининг тўғри боғлиқликдаги ўзгариши таклиф қонуни дейилади.
- Истеъмолчи учун нархнинг ошиши тўсиқ ролини ўйнаса, ишлаб чиқарувчи учун рағбатлантириш вазифасини бажаради.
Р
S
Р
S
Таклиф қонуни
Нархга боғлиқ омиллар:
муайян товарнинг нархи
ресурслар нархи
бошқа товарлар нархи
нарх ўзгаришининг кутилиши
Нархга боғлиқ бўлмаган омиллар:
ишлаб чиқариш технологияси;
солиқ ва субсидиялар;
бозордаги сотувчилар сони.
Таклифга таъсир этувчи омиллар
Талаб миқдори билан таклиф миқдори бир-бирига тенг бўлган ҳолат бозор мувозанати дейилади. Бозор мувозанати вужудга келган ҳолда шаклланган нарх бозор нархи дейилади. Баъзан уни мувозанатлашган нарх деб ҳам юритилади.
3. Талаб миқдори ва таклиф миқдори ўртасидаги нисбатнинг ўзгариши. Бозор мувозанати
- Талаб миқдори билан таклиф миқдори бир-бирига тенг бўлган ҳолат бозор мувозанати дейилади. Бозор мувозанати вужудга келган ҳолда шаклланган нарх бозор нархи дейилади. Баъзан уни мувозанатлашган нарх деб ҳам юритилади.
Бозор мувозанати
700
600
500
400
300
200
100
0
|
D ортиқча ишлаб чиқариш S
S тақчиллик D
10 20 30 40 50 60 Q, тонна
|
E
P, сўм
Бозор мувозанатини ўзига хос математик тенглик сифатида ҳам ифодалаш мумкин:
бу ерда:
Тб – талаб,
Тф – таклиф,
Нм – мувозанатлашган нарх,
Мм – товарнинг мувозанатли миқдори.
Тб = Тф = Нм = Мм
Талаб ҳажмига таъсир қилувчи бошқа омиллар ўзгармай қолган шароитда нархнинг бир фоизга ўзгариши талабнинг неча фоизга ўзгаришини ифодаловчи кўрсаткич талабнинг нарх бўйича эгилувчанлиги кўрсаткичи дейилади.
- Бу кўрсаткич кўпинча оддий қилиб талабнинг эгилувчанлиги деб аталади. Талабнинг нарх бўйича эгилувчанлиги (Эт) даражаси қуйидаги формула бўйича ҳисобланади:
Бу ерда:
Q – талаб миқдорининг фоизли ўзгариши;
Р – нархларнинг фоизли ўзгариши.
Талаб эгилувчанлигини белгилаб берувчи омиллар
- Одатда муайян турдаги эҳтиёжни бир қатор товарлар билан қондириш имконияти мавжуд бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
