Boboev L. B., Abduraxmanova N. N. Dasturiy loyihalarni boshqarish fanidan

LOYIHA BOSHQARUVI

Dasturiy loyiha boshqaruvi dasturiy injiniringini muhim qismi. Loyihalar boshqarila olishi kerak chunki professional dasturiy injiniring har doim majburiy tartib va buyudjet tashkilotlariga bog‘liq. Loyiha boshqaruvchilarining ishi yuqori sifatli dasturiy maxsulot yetkazib berilgan vaqtda bu majburiyatni bartaraf etadi va dasturiy liyihani yuzlashtirishni ta‘minlaydi. Yaxshi boshqaruvlar muvafaqqiyatli loyihalarni kafolatlay olmaydi. Yomon boshqaruvda odatda loyiha muvofaqiyatsiz natija bo‘lsa ham, dasturiy ta‘minot kechiktirib yetkazilar, haqiqiy muloxazadan qimmatroq bo‘lishi mumkin yoki haridorlar ko‘zda tutgan natija chiqmasligi mumkin.

Loyiha boshqaruvi uchun muvaffaqqiyatli yo‘l loyihadan loyihaga aniq o‘zgarishidur ammo ko‘p loyihalar uchun muhim maqsadlar:

1. 
   Dasturiy ta‘minotni mijozga kelishilgan vaqtda yetkazib beradi.
   
2. 
   Narxlar umumiy byudjetdan ishlatiladi.
   
3. 
   Mjozning talablariga javob bera oladigan dasturiy ta‘minot yetkazib beradi.
   
4. 
   Yaxshi deb o‘ylash va yaxshi funksiyani jamoaviy rivojlantirish.
   

Bu maqsadlar dasturi injiniring uchun yagona emas ammo bu maqsadlar barcha injinirlik loyihalari uchundir. Shu bilan birga, dasturiy injiniring boshqa turlaridan injinerlar bilan farq qiladi. Dasturiy boshqaruv o‘ziga xos qiyinchiliklarni xosil qiladi. Shuningdek dasturiy injiniring boshqa turdagi dasturiy injiniringni dasturiy boshqaruvchi o‘ziga xos qiyinchiliklarini hosil qiladi. Bazi farqlar quyidagilar:

1. 
   Maxsulot abstract bo‘ladi. Masalan kemasozlikda yoki shahar qurilishida siz loyihani qay boschiqda ekanligini ko‘rishingiz mumkun. Belgilangan rejadan kech qolsangiz kutilgan natijaga erishilmaydi. Dasturiy taminot mavhum. Uni ko‘ra olmaysiz ham usholmaysiz ham. Dasturiy ta‘minotni yaratuvchilari yaratilayotgan artifaktlarga qarab mahsulot progresini qaysi jarayonga yetganini ko‘ra olmaydi. Har bir jarayonda ishlab chiqilgan maxsulotni sinovdan o‘tkazib ko‘rishadi.
   
2. 
   Dasturiy ta‘minotning kata loyihalari ko‘p hollarda “bir martalik” bo‘ladi. Dasturiy ta‘minotning kata loyihalari odatda oldingi loyihalardan bazi usullari bilan farq qiladi. Shuning uchun katta tajribaga ega bo‘lgan dasturiy ta‘minot yaratuvchilari ham kelib chiqishi mumkin bo‘lgan muammolarni avvaldan bilishmaydi. Bundan tashqari kompyuter va aloqa texnologiyalaridagi keskin o‘zgarishlar natijasida yaratuvchining bilimi ortda qolgan bo‘lishi mumkun. Oldingi loyihalardan olingan bilimlar yangi loyihalarga kerak bo‘lmasligi mumkun.
   
3. 
   Dasturiy ta‘minot jarayonlari o‘zgaruvchan va maxsus tashkillangan ko‘priklar va binolar kabi bazi tizimlarning injinerlik jarayonlari yaxshi tushunuladi. Lekin bita tashkilotning dasturiy jarayonlari boshqasinikidan farqlanadi. Standarlashtirish va muvofiqlashtirish sohasida katta tarqqiyotga erishganimizga qaramay biz hozirgacha oldindan ishonch bilan aytolmaymiz dasturiy ta‘minotning aniq jarayoni ishlab chiqarishda muammo keltirishni aytolmaymiz. Dasturiy ta‘minot loyihasi injinir loyihalashning katta tizimining qismi bo‘lganida to‘g‘ri bo‘ladi.
   

Bu muamolarning natijasida bazi dasturiy loyihalar byudjetdan chiqib ketishi va rejadan kechikisi ajablanarlik emas. Dasturiy tizimlar ko‘pincha yangi va texnik tomondan innovatsion bo‘ladi.
Innovatsion bo‘lgan injiner loyihalarda(yangi transport tizimlar kabi) ham grafikka amal qilishda muammolar bor. Bu muammolarni bo‘lsa ham ko‘plab dasturiy loyihalar vaqtida va byudjetdan chiqib ketmagan holda bajarilishi taxsinga loyiq.
Dasturiy taminot yaratuvchisi uchun ishlashning standar tasnifni yozib berishni ilojisi yo‘q. Tashkilot va yaratilayotgan dasturiy ta‘minotga qarab ish tartibi har-xil bo‘ladi. Lekin ko‘p yaratuvchilar faoliyatning quyidagi turlarining ba‘zilari yoki hammasi uchun qasidur bosqichida javobgarlikni o‘z bo‘yniga olishadi:

1. 
   Loyihani rejalashtirish Loyiha boshqaruvchilari rejalashtirishga, baxolashga loyiha rivojlanish rejasiga va odamlarni vazifalarini bo‘lib berishga javob beradi. Ular qo‘yilgan ishni talabarga mos holda bajarilishini kafolatlashi uchun, jarayon vaqtida bajarilishini va byudjetdan chiqib ketmasligini nazorat qilishadi.
   
2. 
   Hisobot berish. Loyiha boshqaruvchilari odatda mijoz yoki dasturiy ta‘minot ishlkab chiquvchi kampaniya boshqaruvchilariga loyiha ketishi bo‘yicha ma‘lumot berishga javobgardurlar. Bular har-xil darajada muloqot qilishga qodir bo‘lishi kerak, texnik axborotdan to boshqaruv qarorigachabatafsil tuna olishi kerak. Ular loyiha bo‘yicha batafsil xisobotni muhum axborot kabi qisqa va aniq hujjatlarni tayyorlay olishi kerak. Ular bu malumotlarni qayta ko‘rish jarayon vaqtida taqdim eta olishi shart.
   
3. 
   Tavakkal boshqaruv. Loyiha boshqaruvchilari loyihaga ta‘sir etishi mumkin bo‘lgan xatarlarni baholashi, ularni monitoringini bajarishi kerak va muammolar paydo bo‘lganda chorasini ko‘rishi kerak.
   
4. 
   Hodimlarni boshqarish. Loyiha boshqaruvchilari odamlar jamoasini boshqaruvga javobgardir. Ular o‘zining jamoasiga odamlarni tanlashi kerak va jamoa berilgan topshiriqlarni samarali bajarishi uchun ish usullarini belgilashi kerak.
   
5. 
   Takliflarni yozish. Dasturiy ta‘minot loyihasini birinchi bosqichida ishni bajarish va shartnomani yutish uchun taklif yozilishi mumkun. Taklifda loyiha amaqsadlari va ularning bajarilishi tasnif etiladi. Bunda odatda ish grafik va narxi baxolanadi va shu bilan loyiha shartnomasi shu tashkilot yoki jamoaga berilishi maqsadga muofiligi ko‘rsatiladi. Taklifni to‘gri tuzish muhum vazifalardan biridur chunki ko‘plab dasturiy kompaniyalarning taraqqiy etishi qabul qilingan takliflar va tuzulgan shartnomalar yetrlik miqdorda ekanligiga bog‘liq. Bu masalani yechishda yo‘naltiruvchi tamoyillarni o‘rnatishni ilojisi yo‘q; taklifni yaratish bu amaliyot va tajriba orqali ko‘nikma hosil qilish.
   

Bu bobda men asosiy etiborni havf-hatarlarni boshqarish va xodimlarni boshqarishga qaratganman. Men loyihalarni rejalashtirish haqidagi ma‘lumotni 2 bobda keltirib o‘tiladi.

1.