Boboev L. B., Abduraxmanova N. N. Dasturiy loyihalarni boshqarish fanidan

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“Dasturiy injiniring” fakulteti

“Axborot texnologiyalarining dasturiy ta‘minoti” kafedrasi

Boboev L.B., Abduraxmanova N.N.


DASTURIY LOYIHALARNI BOSHQARISH
FANIDAN
O‘QUV Q O‘LLANMA


TOSHKENT 2019
Muallif(lar): Boboev L.B., Abduraxmanova N.N.

O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: TATU. 2019. – 194 b.

Jahon amaliyotida ilmiy metodlar asosida loyihalarni ishlab chiqish oqimga aylandi.

Loyiha konsepsiyalari va loyiha boshqaruvi o‘zgarishlarni boshqarish zarurati bilan bog'liq. Loyiha boshqarish turli darajadagi menejerlarning kundalik faoliyatining ajralmas qismi hisoblanadi. Ko‘plab menejerlar yirik loyihalar bilan rasmiylashtirilgan loyihalarni boshqarish usullaridan foydalanish zarurligini shubha ostiga qo‘yadilar. Biroq, ommaviy ishlab chiqarishga qaratilgan tashkilotlarda ham loyihalarni amalga oshirilishi faoliyatning muhim qismidir.
Rasmiylashtirilgan loyihalarni boshqarish usullaridan foydalanish sizga investitsion maqsadlarni yanada aniqroq aniqlash va investitsion faoliyatni optimallashtirishni rejalashtiradi, loyiha tavakkalchiliklarini yanada yaxshiroq hisobga oladi, mavjud resurslardan foydalanishni optimallashtiradi, nizolarni bartaraf etishni, tayyorlangan rejani bajarilishini nazorat qiladi, amaldagi ko‘rsatkichlarni tahlil qiladi va ish vaqtida o‘z vaqtida tuzatishlar kiritadi, kelgusida amalga oshirilayotgan loyihalar tajribasini tahlil qilish va undan foydalanish. Shunday qilib, loyihani boshqarish tizimi butun tashkilotni boshqarish tizimining muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi.
Loyiha boshqaruvi juda yosh ilmdir, ammo aslida uning asosiy tushunchalari XIX asr oxirida shakllantirildi. Ushbu qo‘llanmada zamonaviy boshqaruv nazariyasining ilmiy g'oyalar, ijtimoiy uslublar va asrning biznes yondashuvlaridan qanday ta'sirlanishini o‘rganasiz.
Dizayn texnologiyalaridan foydalanish qadim zamonlarda ham mavjud. Ma'lum ma'noda, etti mo‘'jizaning har birini amalga oshiriladigan ijtimoiy loyihalar deb hisoblash mumkin. Biroq, loyihalar bilan fikr yuritish, muhandislik, biznes va nihoyat ijtimoiy sohada loyiha yondashuvini ongli va keng qo‘llash 20-asrning so‘nggi uchinchi hodisasidir.
Biroq, o‘tgan asrning boshida, ayniqsa, muhandislik sohasidagi kuchli loyiha o‘zgarishlari portlashi qayd etildi.
Loyiha boshqaruvi hozirgi shaklida bir necha o‘n yillar oldin shakllana boshladi.
O‘quv qo‘llanma Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Dasturiy injiniring fakulteti talim oluvchi talabalar uchun o‘quv jarayonida foydalanish uchun mo‘ljallangan.
O‘quv qo‘llanma Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU ilmiy-uslubiy kengashining qarori bilan chop etishga tavsiya etildi (2019 yil “_26_” “ mart ” “9(121)”-sonli bayonnoma).

Taqrizchilar:

Azamov S.S. -Muhammad al-Xorazmiy nomidagi
TATU “AT” kafedrasi dosenti, f.m.f.n.
Zaynutdinova M.B. -Toshkent temir yo’l muhandislar instituti
“Informatika va kompyuter grafikasi”kafedrasi dosenti, Phd

Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU, 2019

KIRISH

Mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga muvofiq uzluksiz ta‘lim tizimini takomillashtirish va yuqori malakali kadrlar tayyorlash, ta‘lim xizmatlarining ochiqligi va sifati masalalariga davlat tomonidan alohida e’tibor qaratilmoqda.

O‘tgan yillarda ta‘limini rivojlantirish, ta‘lim jarayonini modernizatsiyalash va mazmunini yangilashni ta‘minlash maqsadida uning huquqiy bazasini mustahkamlash bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar amalga oshirildi, iqtidorli yoshlarning xalqaro va respublika olimpiadalari hamda tanlovlarda salmoqli natijalarga erishishlarida ularni manzilli qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha qator tizimli chora-tadbirlar ko‘rildi.
Dasturiy ta‘minot boshqaruvi ba‘zan dasturiy injiniring va dasturiy injiniringning boshqa dasturlash turlari o‘rtasidagi kalit, bu jarayonni boshqarish deb taklif bildiriladi. Bu bilan biz dastur ta‘minoti taraqqiyotini tashkiliy majburiyatlar, byudjet, jadvallar ketma-ketligiga asoslangan fan va tashkilot kabilar bilan birga o‘rin egallaganligini nazarda tutmoqchimiz. Shuning uchun boshqaruv dasturiy injiniring uchun juda ham muhimdir. Kitobning bu qismida texnikaviy boshqaruv nashridan ko‘ra dastur nashri kabi axoli boshqaruvi yoki ko‘plab tashabbuskorlik tilining strategik boshqaruvini tanishtirib o‘tildi.
1- bob. Dasturiy ta‘minot loyiha boshqaruvi va uning birinchi asosiy qismi tavakkal boshqaruv bilan bog‘liqligini o‘z ichiga oladi. Loyiha rajalash mobaynida boshqaruvchilar nima hatolikka yuz tutishi va bu haqda ular nima qila olishi mukunligi haqida tavakkal boshqaruv, loyiha boshqaruv javobgarligi kaliti hisoblanadi. Bu bob yana axoli boshqaruvi va jamoaviy ishlash bo‘limlarini o‘z ichiga oladi.
2- bob. Loyiha, rejalash va fikirlashni o‘z ichiga oladi. Metal chiziqlarni boshlang‘ich dasgoh rejasi sifatida va rivojlantiruvchi dasturni tushuntirish, muhum taraqqiy etgan usulda qolishni uddaburon usullarining muvaffaqiyat o‘rniga qabul qildim. Yana dasturiy ta‘minot texnikasi va tizimi narxini shu bobda muhokama qilindi. Algoritmik narx namunasini tasvirlash uchun COCOMO oilasi narx namunasidan foydalndim va uning foyda zararlarni tushuntirib o‘tildi.
3-5- boblar sifat boshqaruvi mavzusiga oid xisoblanadi. Sifat boshqaruvi dasturiy ta‘minot sifatini yaxshilash va kafolatlash texnikasi va jarayonoiga daxldordir va bu mavzu 3- bobda yoritiladi. Sifat boshqaruvi standartlarining muhimligini, jarayon kofolat sifati nazoratini, dasturiy ta‘minot o‘lchovining sifat boshqaruvidagi ro‘lini muhokama qilib o‘tildi.
4- bobda shakl boshqaruvi muhokama qilinadi. Bu jamoalar tomonidan rivojlantirilgan barcha yirik sistemalar uchun muhim qismdir, Garchi talabalar dasturiy ta‘minot taraqqiyoti bilan faqat o‘zlari shaxsan nmashg‘ul bo‘lgan bo‘lsalar ham shakl boshqaruvi har qoim ham ular uchun muhim bo‘lmagan. Shuning uchun bu qismda o‘zgarish boshqaruvi, tizim tuzilishi turli boshqaruvi va shakl rejalashtirish kabi turli hil ko‘rinishdagi mavzular huhokama qilingan.
5- bobda dasturiy ta‘minot jarayoni taraqqiyoti qanday qilib jarayonlar o‘zgarishi ya‘ni maxsulot va jarayon xususiyati barobar rivojlanadi.
Umumiy taraqqiyot bosqichi jarayoni, ya‘ni taraqqiyot o‘lchovi, taxlil jarayoni va almashnuv jarayonini va almashnuv jarayonlarini muxokama qilindi. Tayyor namunalarni qisqacha tushuntirish qobiliyati va SEI‘s jarayon taraqqiyoti qobiliyatini asaslashda davom etildi.

1.