Боғланишлар* Муқаддима I боб. Бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақлар режасининг умумий тавсифи

VI БЎЛИМ. ЖОРИЙ МАЖБУРИЯТЛАР

Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган

счётларни ҳисобга олувчи счётларнинг (6000) боғланиши
Ажратилган бўлинмалар, шуъба ва қарам хўжалик
жамиятларига тўланадиган счётларнинг (6100) боғланиши
Кечиктирилган мажбуриятларни ҳисобга
олувчи счётларнинг (6200) боғланиши
Олинган бўнакларни ҳисобга олувчи счётларнинг (6300) боғланиши
Бюджетга тўловлар бўйича қарзни ҳисобга олувчи
счётларнинг (6400) боғланиши (турлари бўйича)
Суғурта ва мақсадли давлат жамғармаларига тўловлар бўйича
қарзни ҳисобга олувчи счётларнинг (6500) боғланиши
Таъсисчиларга бўлган қарзни ҳисобга
олувчи счётларнинг (6600) боғланиши
Меҳнат ҳақи бўйича ходимлар билан ҳисоблашишларни
ҳисобга олувчи счётларнинг (6700) боғланиши
Қисқа муддатли кредитлар ва қарзларни ҳисобга
олувчи счётларнинг (6800) боғланиши
Турли кредиторларга бўлган қарзларни ҳисобга
олувчи счётларнинг (6900) боғланиши
VI бўлимнинг счётлари корхонанинг юридик ва жисмоний шахслар олдидаги жорий, яъни қайтарилиши 12 ойдан ошмаган мажбуриятлар тўғрисидаги ахборотни умумлаштириш учун мўлжалланган.


Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган
счётларни ҳисобга олувчи счётларнинг (6000) боғланиши

Олинган товар-моддий қийматликлар, қабул қилинган бажарилган ишлар ва истеъмол қилинган хизматлар, жумладан электр энергияси, газ, буғ, сув етказиб берилганлиги учун, шунингдек қабул қилинган ва тўланиши лозим бўлган ҳисобварақ-фактуралар бўйича моддий қийматликлар етказиб берганлиги ёки қайта ишлов берганлиги учун корхонанинг мол етказиб берувчилар ва пудратчилар олдидаги қарзлари тўғрисидаги ахборотни умумлаштириш қуйидаги счётларда амалга оширилади:

6010 "Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётлар";
6020 "Берилган векселлар".
Қурилиш пудрати шартномасини, илмий-тадқиқот, тажриба-конструкторлик ва бошқа ишларни амалга ошириш шартномасини бажаришда бош пудратчи вазифасини амалга оширадиган корхоналар ўзларининг субпудратчилари олдидаги мажбуриятларини шунингдек мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётларда акс эттирадилар.
Ушбу счётларнинг кредитида, моддий қийматликларни ҳисобга олувчи счётлар (ёхуд 1510 "Материалларни тайёрлаш ва харид қилиш" счётини қўллаган ҳолда) ёки тегишли харажатларни ҳисобга олувчи счётлар билан боғланган ҳолда, бухгалтерия ҳисобида ҳисобга қабул қилинган товар-моддий қийматликлар, хизматлар ва ишларнинг қиймати акс эттирилади. Материаллар ёки товарларни етказиб бериш, шунингдек уларга четда қайта ишлов бериш бўйича хизматлар учун, мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётларнинг кредити бўйича ёзувлар, ишлаб чиқариш захиралари, товарлар, ишлаб чиқариш харажатлари ва ҳоказоларни ҳисобга олувчи счётлар билан боғланган ҳолда амалга оширилади. Мол етказиб берувчилар сони катта миқдорда бўлиб, мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётлар кўп банд бўлганда мол етказиб бериш бўйича хизматларнинг ҳисоби 6990 "Бошқа мажбуриятлар" счётида олиб борилиши мумкин.
Агар мол етказиб берувчининг ёки пудратчининг счёти мол етказиб берилгунга қадар тўланган тақдирда, мол етказиб берувчига пул ўтказилган пайтда қуйидаги ўтказма берилиши лозим:
Дебет 4310 "ТМҚлар учун мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга бериладиган бўнаклар"
Кредит 5110 "Ҳисоб-китоб счёти" ёки 5210 "Мамлакат ичкарисидаги валюта счётлари".
Агар келиб тушган моддий қийматликлар омборга кирим қилинаётган пайтда уларнинг камомади аниқланса ёки уларнинг сифати, миқдори, шунингдек баҳоси шартномада келтирилган баҳоларга мувофиқ бўлмаган тақдирда, 6010 "Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётлар" счёти 4860 "Даъволар бўйича олинадиган счётлар" счёти билан боғланган ҳолда тегишли суммага кредитланади.
Ҳужжатлар билан тасдиқланмаган моллар мол етказиб берувчи томонидан берилганда 6010 "Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётлар" счёти келиб тушган моддий қийматликларнинг шартномада кўзда тутилган баҳо ва шартлардан келиб чиқиб аниқланган қийматига кредитланади.
Ушбу гуруҳ счётлари, пул маблағлари ва ҳоказоларни ҳисобга олувчи счётлар билан боғланган ҳолда, мажбуриятлар ижроси суммасига (счётлар тўланишига), жумладан бўнаклар ва олдиндан тўловларга дебетланади. Бунда илгари берилган бўнак суммасига қуйидаги ёзув берилади:
Дебет 6010 "Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётлар"
Кредит 4310 "ТМҚлар учун мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга бериладиган бўнаклар".
6010 "Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётлар" счёти бўйича таҳлилий ҳисоб ҳар бир тақдим этилган счёт бўйича ҳар бир мол етказиб берувчи ва пудратчи бўйича юритилиши лозим. Бунда таҳлилий ҳисоб тузилиши тўлов муддати етиб келмаган ҳисоб-китоб ҳужжатлари бўйича мол етказиб берувчилар ҳақида, муддатида тўланмаган ҳисоб-китоб ҳужжатлари бўйича мол етказиб берувчилар ҳақида керакли маълумотни олишга имконият яратиши керак. 6020 "Берилган векселлар" счёти бўйича ҳам таҳлилий ҳисоб худди шундай тамойилга асосан юритилиши лозим.