Bojxona instituti

DAVLAT BOJXONA QO’MITASI

BOJXONA INSTITUTI

II KURS 118-GURUH KURSANTI

XOLMATOV SHAXOBIDDINNING

‘’BOJXONADA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANI’’DAN 3-MUSTAQIL ISHI

Tekshirdi: b\x mayori U. Hamroyev

Bajardi: kursant Sh. Xolmatov

Mavzu:Kanadaning elektron hukumati va Kanada

tajribasi.

Elektron hukumat — davlat organlarining jismoniy va yuridik shaxslarga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo‘llash yo‘li bilan davlat xizmatlari ko‘rsatishga doir faoliyatini, shuningdek idoralararo elektron hamkorlik qilishni ta’minlashga qaratilgan tashkiliy-huquqiy chora-tadbirlar va texnik vositalar tizimi.



Internetning jadal kengayishi Kanadada barcha darajalarda elektron hukumatning paydo bo'lishiga turtki bo'ldi. Elektron hukumatning texnik jihatdan himoyalangan infratuzilma asosidagi onlayn xizmat.

 Ushbu xizmat xavfsizligi ichki boshqaruv islohotlarini o'z ichiga oladi, bu esa idora va agentliklarda integratsiya va muvofiqlashtirish orqali ko'proq mijozlarga yo'naltirilgan etkazib berishni amalga oshirishga qaratilgan. Shunga qaramay, Internet tarmog'i kengayib borayotgani va jamoatchilikning ishtirok etish talablari oshgani sayin, oshkoralik va hisobdorlik uchun bosim kuchaymoqda.  Shunday qilib, elektron boshqaruvning yo'nalishi shaffoflik va ishonch masalalariga, shuningdek hokimiyat qanday tashkil qilinganligi va qanday ishlatilayotganligini qayta ko'rib chiqish uchun yangi imkoniyatlarga qaratilmoqda. Umumiy holda, raqamli transformatsiya istiqbollari ushbu to'rt yo'nalishni o'zaro bog'liqligini o'z ichiga oladi: xizmat, xavfsizlik, oshkoralik va ishonch.

Dastlab, "Service Canada" onlayn-vositasi asosan elektron hukumat vositalariga o'xshab rivojlanib borgan holda interfaol vositaga emas, balki ma'lumotlarga asoslangan edi. Keyinchalik mijozlar uchun onlayn-manzilni o'zgartirish, korxonalarni ro'yxatdan o'tkazish, davlat hujjatlarini sotib olish va daromad solig'ini qaytarish imkoniyatlari kabi ko'proq tranzaktsion imkoniyatlarni birlashtirdi .Garchi Kanada elektron hukumat sohasida hanuzgacha xalqaro miqyosda etakchi bo'lgan bo'lsa ham, birinchi bor ko'rsatilayotgan xizmatlarning taqdim etilishi fuqarolarning talablariga javob bermasligi va Kanadaning etakchi mavqeini saqlab qolish uchun ko'proq ish talab qilinishi ta'kidlandi. Kanada hukumati tomonidan elektron hukumat vositasi sifatida belgilangan maqsadlar xarajatlarni kamaytirish, hukumatning ma'lumot va xizmatlarni qidirishni yaxshilash, ma'lumotlar va xizmatlardan foydalanuvchilar talab qilgan tartibda (istalgan vaqtda, istalgan joyda) foydalanishni kutishi kerak edi.

Avvalo, hukumatning onlayn rejimida fuqarolarga ma'lumot va xizmatlarni etkazib berish xarajatlarini kamaytirish kutilgan edi. Ushbu tejash odatdagi xizmatlarni etkazib berish kanallaridan yangi onlayn-optsiyaga o'tayotgan shaxslardan kelib chiqishi kerak edi. Bu siljish butun dunyodagi boshqa hukumatlar singari Kanada hukumati uchun ham qiyin bo'ldi .

Boshqacha qilib aytganda, davlat ma'murlari AKTni jamoatchilikni jalb qilishning yangi shakllarini targ'ib qilish uchun murojaat qilmaganlar, aksincha samaradorlikni oshirish va mavjud ma'muriy munosabatlarni qo'llab-quvvatlash uchun raqamli texnologiyalardan foydalanishgan. Kanada hukumati birinchi avlod elektron hukumat tashabbuslari bilan katta muvaffaqiyatga erishgan bo'lsa-da, ushbu yutuqlar ko'pincha xizmatlarni taqdim etish va axborotni boshqarishning ichki qayta tashkil etilishini qo'llab-quvvatlash uchun tarmoqli texnologiyalarni qo'llash bilan cheklangan. Biroq, Internet rivojlanib, takomillashib borayotgan birinchi kunlar emas, chunki texnologiyalar ko'pincha foydalanuvchilarning maqsadlariga yaxshiroq xizmat qiladi.

Tarixiy omillarga (mentalitetga) va fuqarolar va davlat apparatlari o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik usullariga qarab, elektron hukumat faoliyatining to'rtta asosiy modelini ajratish mumkin:

- kontinental Evropa (Evropa mamlakatlari);

- Angliya-Amerika (AQSh, Buyuk Britaniya, Kanada);

- Osiyo (Osiyo mamlakatlari);

- Rossiya.

Angliya-Amerika tizimini ko'rib chiqaylik. Kanada davlat muassasalari ma'lumotlari shaffofligining muhimligini anglagan va o'tgan asrning 90-yillari boshida ushbu muammoni hal qila boshlagan birinchi davlatlardan biri. Besh yil davomida kanadaliklar davlat boshqaruv tizimini elektron hukumat orqali modernizatsiya qildilar, uni biz to'rt qismga bo'lishimiz mumkin:

- Kanada sayti;

- axborot portali, shu jumladan sub-portallar;

- qidiruv tizimini, biznes-jarayonlar uchun avtomatlashtirilgan axborot tizimlarini, dasturlarni va ma'lumotlar bazalarini amalga oshirish tizimlarini o'z ichiga olgan o'rta dasturlar;

- elektron hujjat aylanish tizimlari, turli xil ma'lumotlar bazalarini elektron saqlash va boshqarish tizimlarini o'z ichiga olgan infratuzilmalar uchun dasturiy ta'minot.

Ushbu tizimni joriy qilish orqali Kanada hukumati o'z aholisi bilan keng miqyosda aloqa o'rnatadi.

Fuqarolar Kanada rasmiylari bilan shaxsiy qabulxonaga borishni to'xtatdilar, ular bilan Internet orqali muloqot qilishni afzal ko'rdilar. Bundan tashqari, Kanada hukumati hujjatlarni rasmiylashtirishdan bosh tortdi. Bularning barchasi davlat byudjeti xarajatlarini milliardlab dollarga kamaytirish imkonini berdi.
Kanadada elektron hukumatga o`tishning 4 ta bosqishi mavjud:
1.Birinchi bosqich (dastlab mavjudligi)- 1994-1998-yillar.

2. Ikkinchi bosqich (rivojlangan mavjudlik) – 1998-1999-yillar.

3.Uchinchi bosqich (interaktiv va tranzaktsion mavjudlik) – 2000-2006-yillar

4.To`rtinchi bosqich (tarmoqning mavjudligi) – 2007-yildan hozirgi kungacha.

Kanadada elektron hukumatni yaratish dasturi aniqlandi, unga quyidagi yo'nalishlar kiritilgan: elektron formatda 130 dan ortiq xizmatlarni taqdim etish, davlatning elektron xizmatlariga ochiq kirishni ta'minlash, xizmatlar uchun "qo'llanma" yaratish, axborotni himoya qilish tizimini yaratish, elektron hukumat faoliyatini tartibga soluvchi standartlarni ishlab chiqish .

Elektron hukumat dasturini ma'lum bir bo'limda amalga oshirish uchun idoralararo o'zaro aloqalar qo'mitalari tashkil etildi. Ular fuqarolarning davlat xizmatlaridan foydalanish uchun murojaat qilishlari uchun yagona tizimni yaratish masalalarini ko'rib chiqdilar.

Elektron hukumat dasturining idorasi maqsadlarning strategik xulosasini, rejalarni taqdim etishni, nazorat qilinadigan loyihalarni taqdim etdi va dasturni amalga oshirish bo'yicha davlat faoliyatini kuzatib bordi. Hozirgi vaqtda ofis elektron hukumat dasturini ishlab chiqishda yangi yondashuvlar izlashda davom etmoqda.

Idoralararo hamkorlik sifatini oshirishda ko'rsatilayotgan xizmatlar, shuningdek axborotni boshqarish va saqlash masalalari bo'yicha maslahatlardan iborat qo'shma Idoralararo kengash muhim rol o'ynadi.

Elektron hukumat dasturini qayta ko'rib chiqishda Kanada aholisining Internet orqali davlat xizmatlarini olish borasidagi manfaatlarini kuzatib borish uchun tadqiqot guruhining tashkil etilishi katta rol o'ynadi. Ushbu guruhning tashkil etilishi juda muvaffaqiyatli bo'ldi va axborot texnologiyalaridan foydalangan holda elektron hukumatni rivojlantirishda muvaffaqiyatga olib keldi.

Internet orqali xizmat ko'rsatishga misol Kanadada yangi tug'ilgan chaqaloqlarni ro'yxatga olish jarayoni. Ro'yxatdan o'tgandan so'ng, ota-onalar shahar hokimiyatiga borib, tug'ilganlik to'g'risida guvohnoma olishadi. Xususiyat shundaki, fuqarolarning hayotiga noqonuniy aralashmaslik uchun ushbu operatsiyalar Internet-portalda rasmiy ro'yxatdan o'tgan shaxslar tomonidan amalga oshirilishi mumkin.

Elektron hukumat dasturini moliyalashtirish uch bosqichga bo'lingan:

1-bosqich - 160 million CAD (Kanada dollari).

2-bosqich - 220 million CAD.

3 bosqich - 600 million CAD.

Mablag'ning katta qismi fuqarolarning ma'lumotlari va shaxsiy ma'lumotlarini himoya qilishga sarflangan va atigi 5% dasturni boshqarishga sarflangan.

Elektron hukumatlar qurishda yetakchilar AQSh va Kanada bo'ldi. 2005- yil 6- aprelda Accenture tomonidan nashr etilgan elektron hukumatning yetukligiga erishish to'g'risidagi 1 yillik hisobotiga ko'ra, ketma-ket besh yil davomida Kanada so'rovda qatnashgan 22 mamlakat ichida birinchi o'rinni egalladi, keyingi o'rinlarda AQSh, Daniya, Singapur va Avstraliya.