Bo`limning nomi Xajmi, sahifalarda

№	Bo`limning nomi	Xajmi, sahifalarda
1	Kirish	3-5
2	Texnologik jarayonning va struktura(tarkib) sxemasining tavsifi	7-10
3	Avtomatik rostlanadigan, nazorat qilinadigan va signallashtiriladigan parametrlarni tanlash va asoslash	7-10
4	Avtomatlashtirishning funktsional sxemasining tavsifi	5-8
5	Printsipial(elektro-,pnevmo-,gidro-) sxemalarning tavsiflari	3-5
6	Umumiy Shit yoki boshqaruv pulti sxemalarining tavsiflari	3-5
7	Nazorat-o`lchov asboblarining va avtomatika vositalarining spetsifikatsiyasi (KIP i A)	2-5
8	Avtomatik rostlashni modellashtirish, uning xisoblari, sifat ko`rsatkichlarining tavsiflari	5-7
9	Tizimning texnik-iqtisodiy samaradorlik ko`rsatkichlari	3-5
10	Xayot faoliyati xavfsizligi	3-5
11	Xulosa (diplom loyihasining yechimlari va korxona uchun axamiyati)	5 sahifagacha
12	Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati	5 sahifagacha
	Jami xajmi:	45-75

Kirish
Bugungi kunda oqava suvlarni tozalash inshootlaridagi jarayonlarni boshqarish tizimlarini sintezlash va qurish usullaridan foydalanib, texnologik parametrlarni tezkor nazorat qilish va boshqarish imkoniyatlarini yaratish orqali ishlab chiqarish oqava suvlarini tozalash va ulardan foydalanish tizimlaridagi texnologik muhitlarning parametrlarini nazorat qilishn
ing yuqori samarali tizimlarini yaratishga alohida e’tibor qaratilmoqda. 2017–2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning Harakatlar strategiyasida, jumladan, «iqtisodiyotda energiya va resurslar sarfini kamaytirish, ishlab chiqarishga energiya tejaydigan texnologiyalarni keng joriy etish, maishiy chiqindilarni qayta ishlash komplekslarini qurish va modernizatsiya qilish, ularning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash» vazifalari belgilab berilgan.
Texnik suvlarini qayta ishlash jarayonini avtomatkashtirish, suv ta'mirlarini effektiv va tezroq amalga oshirish uchun juda muhimdir. Bu tilda sizga muvaffaqiyatli bo'lish uchun bir nechta umumiy tavsiyalarni taqdim etaman:
Sensitivlik va avtomatlashtirish tizimlarini o'rnatish: Asaka don korxonangizda avtomatlashtirish jarayonini boshlashdan oldin, avtomatik kontrol va monitorlash tizimlarini o'rnatish zarur. Bu, suvlar ustida ma'lumotlarni to'plash, analiz qilish va muammo va xatolarini aniqlashga yordam beradi.
Texnik jarayonlar uchun sensorlarni o'rnatish: Suvlar ustida texnik jarayonlarni kuzatish va boshqarish uchun sensorlarni o'rnatish kerak. Bu sensorlar, suvlar ichidagi har xil parameterlarni, masalan, suvning harorati, bosim, yoqilg'i sarfi, texnik holati va boshqalarini kuzatib borish uchun ishlatiladi.
Ma'lumotlar analizini avtomatlashtirish: Olingan ma'lumotlarni avtomatik ravishda tahlil qilish va qiymatli ma'lumotlarni o'rtacha ishlatishga imkon beruvchi ma'lumotlar analiz tizimlarini o'rnatish kerak. Bu tizimlar, texnik holatni o'rganish va avtomatik tahlil qilish jarayonida foydali bo'ladi.
Avtomatik xatolar va muammo aniqlash: Suvlar ustida yuzaga keladigan xatolarni va muammoni aniqlash uchun avtomatik xatolar va muammo aniqlash tizimlarini o'rnatish ham muhimdir. Bu tizimlar avtomatik ravishda xatolarni aniqlaydi va ularni tezroq hal qilish uchun tegishli maslahatlar beradi.
Avtomatik tuzatish va tiklash: Texnik suvlarni qayta ishlash jarayonini avtomatik tuzatish va tiklash jarayoniga o'tkazish uchun mehnat sarflarini kamaytirish mumkin. Avtomatik tuzatish tizimlari orqali, suvlar ustida o'tkaziladigan jarayonlarni avtomatik ravishda boshqarish, to'g'ri holatda tuzatish va qayta ishlash imkoniyatlarini oshiradi.
Tizimni monitoring qilish: Avtomatlashtirilgan jarayonlar ustida har xil xatolar yuzaga kelishi mumkin. Bu sababli, tizimni monitoring qilish uchun avtomatik monitoring tizimlarini o'rnatish kerak. Bu tizimlar suvlar ustida yuzaga keladigan anomaliyalarni va xatolarni aniqlash uchun foydalaniladi. Monitoring tizimlari xatolarni tezroq aniqlaydi va texnik xodimlarga xabar berish orqali ularga hal qilish imkonini beradi.
Yozilim va boshqaruv dasturlarini ishlab chiqish: Texnik suvlar ustida avtomatik ishlashni ta'minlash uchun mahalliy yozilim va boshqaruv dasturlarini ishlab chiqish zarur. Bu dasturlar, avtomatik boshqaruvni ta'minlash, suvlar ustida ishlov beruvchi jarayonlarni avtomatik ravishda boshqarish va tuzatish imkonini beradi.
Kengaytirilgan intellektual xususiyatlarni qo'llash: Suvlar ustida avtomatik ishlashni kuchaytirish uchun intellektual xususiyatlardan foydalanish juda foydali bo'ladi. Kengaytirilgan algoritmlar, texnik holatni boshqarish va avtomatik tuzatish jarayonlarini yaxshiroq tahlil qilishga imkon beradi.

Qayta ishlov jarayonini optimallashtirish: Avtomatik qayta ishlash jarayonini optimallashtirish uchun jarayonning har bir bosqichini tahlil qilish va boshqarishning eng yaxshi usullarini topish kerak. Bu, tashqi faktorlarni hisobga oluvchi, ish haqida ma'lumotlarni avtomatik ravishda to'plash va qayta ishlashni tezkor va samarali qilishga imkon beradi.

Ishchi xodimlarni tayyorlash: Avtomatik qayta ishlash jarayonini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun ishchi xodimlarni tayyorlash ham juda muhimdir. Xodimlar avtomatik tizimlarni boshqarish, monitoring qilish va xatolarni aniqlash jarayonlarida ko'maklashish uchun tayyorlanishi kerak. Bu, xodimlarning so'nggi texnologiyalarni tushunishlari va ulardan foydalanish qobiliyatlarini oshirishga yordam beradi.
Mazkur vazifalarni amalga oshirishda, jumladan ishlab chiqarish oqava suvlarini tozalash va ulardan foydalanish tizimlaridagi texnologik muhitlarning miqdoriy va sifat parametrlarini nazorat qilish va boshqarishning ilmiy asoslarini, oqava suvlarni tozalash jarayonining matematik modelini, hamda parametrlarini nazorat qilish asboblarini ishlab chiqish muhim vazifalardan biri hisoblanadi. So’nggi yillarda tozalash inshootlari nazorat qilish va boshqarish tizimlarini sintezlash va yaratish usullari, optimallashtirish masalalaridan amaliy foydalanish texnologik parametrlarni tezkor o„lchash imkoniyatlarini beruvchi birlamchi o„zgartkichlar, analizatorlar, dasturiy vositalar, zamonaviy mikroprotsessorli texnikalarni yaratishning nazariy asoslarini ishlab chiqish bo’yicha tadqiqotlarga oid ilmiy-texnik adabiyotlarning tahlili bu sohada jiddiy nazariy va amaliy natijalarga erishilganligini ko„rsatadi.
Bularning barchasi fan va texnikaning zamonaviy yutuqlari, jumladan, sun‟iy intellekt nazariyasi va nazoratni algoritmlashning usullari va vositalaridan foydalanib, murakkab texnologik tizimlarning parametrlarini nazorat qilish uchun o„lchashning yangi tamoyillariga asoslangan yangi asboblarni yaratish bo„yicha keng qamrovli ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda
Ichimlik suvlar sarfi 1944-yilga kelib, yiliga 5372,1 ming m 3 ga yetgan. 1946-yilda oqova suvlar sarfi yiliga 8081,2 ming m3, tarmoqlarning uzunligi 29 km ni tashkil etgan. 1957-yilda 8000m 3/sutka quvvatiga ega bo‘lgan Labzak oqova suvlar tozalash inshooti ishga tushgan. Bu yerda ham oqova suvlar mexanik tozalanib va xlor bilan zararsizlantirilgandan keyin Qoraqamish kanaliga tashlangan. 1961-yilda Solor oqova suvlar tozalash inshooti, 1963-yilda Quyi Bo‘zsuv oqova suvlar tozalash inshootlari ishga tushirildi.
Keyinchalik, sanoat korxonalari rivojlangan shaharlarda kanalizatsiya qurila boshlangan. 1965-1967-yillardan boshlab Farg‘onada, Namangan, Samarqand, Andijon va boshqa shaharlarda kanalizatsiya tarmoqlari va tozalash inshootlari qurila boshlangan. Hozirgi davrda O‘zbekiston Respublikasida 119 shahar bo‘lib, 69 tasi kanalizatsiyalangan, 50 ta shahar esa, kanalizatsiyalanmagan. 2011-yilda 885 mln m3/sutka oqova suvlar sarfi bo‘lib, shulardan me‘yorida tozalangan oqova suvlar 398 mln m3/yil, ya‘ni 45 % ni kerakligicha tozalanmagan va tozalanmagani 487 mln m3/yil - 55 % ni tashkil etadi. Kelajakda, ya‘ni 2020-yilga kelib, tozalangan oqova suvlar sarfi 100% ga yetadi.
O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning Harakatlar strategiyasida, jumladan, iqtisodiyotda energiya va resurslar sarfini kamaytirish, ishlab chiqarishga energiya tejaydigan texnologiyalarni keng joriy etish, maishiy chiqindilarni qayta ishlash komplekslarini qurish va modernizatsiya qilish, ularning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash» vazifalari belgilab berilgan. Mazkur vazifalarni amalga oshirishda, jumladan ishlab chiqarish oqava suvlarini tozalash va ulardan foydalanish tizimlaridagi texnologik muhitlarning miqdoriy va sifat parametrlarini nazorat qilish va boshqarishning ilmiy asoslarini, oqava suvlarni tozalash jarayonining matematik modelini, hamda parametrlarini nazorat qilish asboblarini ishlab chiqish muhim vazifalardan biri hisoblanadi.
So’nggi yillarda tozalash inshootlari nazorat qilish va boshqarish tizimlarini sintezlash va yaratish usullari, optimallashtirish masalalaridan amaliy foydalanish texnologik parametrlarni tezkor o„lchash imkoniyatlarini beruvchi birlamchi o’zgartkichlar, analizatorlar, dasturiy vositalar, zamonaviy mikroprotsessorli texnikalarni yaratishning nazariy asoslarini ishlab chiqish bo’yicha tadqiqotlarga oid ilmiy-texnik adabiyotlarning tahlili bu sohada jiddiy nazariy va amaliy natijalarga erishilganligini ko’rsatadi. Hozirgi kunda yer aholisi o‘tgan asming boshidan to yangi asrning shu kunigacha bir necha barobar o‘sdi. Bu esa o‘z yo'lida ulami hayotiy zarur mahsulotlar bilan ta’minlash uchun mamlakatlarda ko'plab zavod-fabrikalarning qurilishiga, yo'llarning solinishiga, uylarning barpo etilishiga, avtotransportlami ko‘payishiga va shu kabi ko‘plab tadbirlarni amalga oshirilishga olib keldi. Oqibatda tabiat ayovsiz ishlatildi va ishlatilmoqda va uning o‘zi turli chiqindilar bilan to'lib kutubxonasi toshmoqda. Agar ahvol shu darajada davom etaversa, yaqin kelajakda insoniyatning yer yuzida yashashi havf ostida qoladi. Chunki, insoniyatning yashash faoliyati darajasi ko‘tarilib borishi, ishlab chiqarish ko‘lami kengayib borishiga, bu esa mahsulotlar turi ko‘payishiga va ko‘plab ishlatilishiga olib kelmoqda, natijada atrofmuhitda chiqindilarning miqdorini ham oshib borishiga sababchi bo‘lmoqda. Shuning uchun, har bir korxona sanoat tarmog‘ining qaysi sinfiga mansub ekanligidan qat’i nazar o‘zidan va maishiy turmushda ajralayotgan chiqindilarning to‘liq zararsizlantirilishiga, tozalanishiga va qayta ishlanishiga jiddiy e’tibor berishlari lozim.
Buning uchun har bir ishlab turgan korxona o‘zidan ajralib chiqayotgan chiqindiiarni — gazlarni, oqova suvlarni va qattiq chiqindi moddalarni zararsizlantirishi hamda mavjud texnologiyalami rivojlantirib, zamonaviylashtirib, ishlab chiqarishda ajralayotgan barcha turdagi chiqindiiarni zararsizlantirish, tozalash va qayta ishlash uchun maxsus kerakli inshootlami va uskunalami o'rnatishlari lozim.