Book layout June 23: Biz Yevgeniy Zamyatin
Download 7.28 Mb. Pdf ko'rish
|
Biz. Yevgeniy Zamyatin
|
Литургия
16 . Ямблар 17 ва хорей 18 . Чўян қўл. Тантанавор, ёрқин кун. Бундай кунда одам ўзининг заиф тарафларини, ноаниқликларини, касалликларини унутиб қўяди – барчаси биллур-тебранмас, чексиздек – худди бизнинг янги ойнамиз сингари. Куб майдони. Умумий марказга эга бўлган олтмиш олти бақувват айлана: минбарлар. Олтмиш олти қатор: осмон ёғдусини – ёки, балки, Ягона Давлатнинг ёғдусини – ўзида акс эттирган юзлар ва кўзларнинг сокин зиёси. Қон каби алвон гуллар – аёлларнинг лаблари. Болалар юзларининг майин тизмаси – ҳаракат жойига яқин бўлган биринчи қаторларда. Чуқур, жиддий, готик сокинлик. Бизгача етиб келган таърифларга кўра, ўтмишдагилар “ибодатлари” давомида шундай ҳисга эга бўларди экан. Бироқ улар ўзларининг маъносиз, номаълум Худоларига ибодат қиларди – биз эса маъноли ва аниқ тарзда маълум бўлганга ибодат қиламиз; уларнинг Худоси уларга абадий, уқубатли изланишлардан зиёд ҳеч нима бермаган; уларнинг Худоси ўзни унга сабабсиз қурбон қ илишдан ташқари ақллироқ нарса ўйлаб топа олмаган – биз эса Худоимизга, Ягона Давлатимизга онгли равишда мулоҳазали, бамайлихотир қурбонлик келтирамиз. Ҳа, бу Ягона Давлатга бўлган дабдабали литургия, Икки Юз Йиллик Урушнинг мардонавор кунлари, йилларининг хотираси, барчанинг бирнинг устидан ғ алаба қ озонганининг улуғвор байрами, умумийликнинг бирлик устидан… 18 Адабиётда шеър вазни 17 Адабиётда шеър вазни 16 Христианларда черковлардаги энг катта ибодат Евгений Замятин 59 Ана биттаси – қуёш нурлари ёғдуси остида қолган Куб зинасида турарди. Оқ... йўқ, ундай эмас – оқ эмас, рангсиз – шиша юз, шиша лаблар. Биргина кўзлари, қора, сўрувчи, ютиб юборувчи тешиклар ва, ундан дақиқалар узоқлигида бўлган, ўша дахшатли дунё. Рақамли олтин кўкрак нишон аллақачон ечилганди. Қўллари қирмизи тасма билан боғланган (қадимий анъана: чамаси, ўтмишда, буларнинг барчаси Ягона Давлат йўлида бажарилмаганида, ҳукм қилинганлар, албатта, ўзларини бунга қарши чиқишга ҳақли деб ҳисоблардилар ва уларнинг қўллари занжирлар билан боғлаб қўйиларди. Тепада бўлса, Кубда, Машина олдида – биз Валинеъмат деб атовчининг металлдан ясалган, тебранмас ҳайкали турибди. Унинг юзини буердан, пастдан аниқ кўриб бўлмайди: биргина унинг қаттиқ, ҳайбатли чизиқлар билан чеклаб қўйилганлигини кўриш мумкин, холос. Бироқ қўллари... Баъзида фотосуратларда шундай бўлади: ўта яқин, олди фонда қўйилган қўллар – улкан чиқади, нигоҳни ўзига тортади – барча нарсани ўзи билан тўсиб қўяди. Бу оғир, ҳануз тиззаларда сокин турган қўллар – тушунарли: улар – тошдан, ва тиззалар – уларнинг вазнини базўр кўтармоқда… Бирдан ушбу баҳайбат қўлларнинг бири кўтарилди – секин, чўянли ҳаракат – ва минбарлардан, кўтарилган қ ўлга итоат қилиб, Кубнинг олдига бир сон келди. У – байрамга ўз шеърларидан гулчамбар осиш бахтига муяссар бўлган – Давлат Шоирларидан бири эди. Минбарлар устидан илоҳий мис ямблар гумбирлашни бошлади – зинада турган, шиша кўзли телба ҳақида ва у тентакликларининг мантиқий хотимасини кутаётганди. ...Ёнғин. Уйлар ямбларда тебраняпти, тепага суюқ олтин пуркаяпти, қулаб тушди. Яшил дарахтлар тиришиб буришяпти, шарбат оқяпти – ер остидаги сағаналарнинг 60 Биз биргина қора хочи. Бироқ Прометей пайдо бўлди (бу, албатта, биз) – “Ва машина-ю пўлатга оловни ортди, Қ онун билан тартибсизликни қоқди.” Барчаси янги, пўлатдан: пўлат қуёш, пўлат дарахтлар, пўлат одамлар. Бирдан қандайдир ақлдан озган одам – “оловни занжирдан озод қилди” – ва қайтадан ҳамма нарса нобуд бўляпти. Афсус-ки, шеърларни эслаб қолишга хотирам яхши эмас, аммо бир нарса ёдимда: бунданда ибратлироқ ва сўлимроқ сиймоларни танлаш имконсиз эди. Яна секин, оғир ҳаракат – ва Кубнинг зиналарида иккинчи шоир турибди. Мен ҳаттоки ўрнимдан сал турдим: бўлиши мумкин эмас! Йўқ, унинг семиз, қора танлиларники каби лаблари, бу у эди... Нега у олдиндан бу каби шарафли... Унинг кулранг лаблари титраяпти. Тушуниб турибман: Валинеъматнинг қаршисида, бир гуруҳ Қўриқчилар рўпарасида – лекин барибир ҳам: бунчалик ҳаяжонланиш… Кескин, тез – ўткир болта каби – хорейлар. Мисли йўқ жиноят ҳақида: Валинеъматнинг номи таҳқирланган шеърлар... йўқ, уни қайтаришга ботина олмайман. R-13 оқариб кетган, ҳеч кимга қарамай (ундан бу каби уятчангликни кутмагандим) – пастга тушиб, ўтирди. Бир дифференциал 19 сонияга унинг олдида кимнингдир юзи кўзга ташланди – ўткир, қора тўртбурчак – ва ўша заҳоти ғ ойиб бўлди: менинг кўзларим – минглаб кўзлар – ўша тарафга, тепага, Машина томон тикилди. Уерда – ғ айриинсоний қ ўлнинг учинчи чўянли ҳ аракати. 19 Математикада ўзгарувчан миқдорнинг чексиз кичик орттирмаси Евгений Замятин 61 Кўринмас шаббодада тебраниб – жиноятчи келяпти, асталик билан, бир зинапоя – яна бир – ва яна бир қадам, унинг ҳаётидаги сўнгги қадам – ва унинг юзи фалакка қ аратилган, боши ортга ағдарилган – ўзининг охирги ёстиғида. Тақдир каби оғир, тош Валинеъмат Машинани айланиб чиқди, дастакка улкан қўлини қўйди... На бир шитирлаш, на бир нафас олиш эшитиларди: барча нигоҳлар – ўша қ ўлда эди. Қурол бўлиш, юз минглаб волтларга тенг ишлаш – нақадар оловли гирдибод бўлса керак. Нақадар буюк қисмат! Ўлчаб бўлмас сония. Қўл, токни ёқиб, пастга тушди. Нурнинг чидаб бўлмас ўткир тиғи ялтиради – Машина қ увурларида, титроқ каби, эшитилар-эшитилмас чирсиллаш. Катта очилган бадан – атроф енгил, нур таратаётган туман пардасига ўралганди – ва кўзларда эриб, эриб, эриб, дахшатли тезликда тарқалиб кетяпти. Сўнгра ҳеч нима қолмади: фақатгина, бир дақиқа аввал жўшқинлик билан юракда қизариб оқаётган, эндиликда эса суюқлик – кимёвий тоза сувнинг кўлмаги… Буларнинг бари одатий эди, булар ҳаммамизга аён эди: ҳ а, модданинг таркибий қисмларга ажралиши, ҳа, инсон тана атомларининг парчаланиши. Бундай бўлса ҳам, бу ҳ олат ҳар сафар Валинеъмат қувватининг ишораси сифатида - мўъжизадек - қабул қилинарди. Тепада, Унинг қаршисида – ўнлаб аёл рақамларнинг ловуллаб ёнаётган чеҳралари, ҳаяжондан ним очилиб қ олган лаблари, шамолдан ҳилпираётган гуллар. 20 20 Муаллиф изоҳи: албатта, Ботаника Музейи гуллари. Мен гулларда ҳеч қандай гўзаллик кўрмайман – худди ёввойи оламга оид бўлган, Зумрадранг Девор ортига қувғин қилинган, барча нарсаларда 62 Биз Анъанага кўра – Валинеъматнинг томчилардан ҳали қ уримаган униформасига ўн нафар аёл гулчамбар тақяпти. Олий нуронийнинг маҳобатли қадамлари билан У пастга тушяпти, секинлик билан минбарлар орасидан ўтяпти – Унинг ортидан тепага кўтарилган аёллар қ ўлларининг нафис оқ новдалари ва миллионлаб нидоларнинг тўфони. Сўнгра шу атрофларда, бизнинг қ аторларимизда юрган Қўриқчилар гуруҳини улуғловчи нидолар. Ким билсин: эҳтимол, ўтмишдагиларнинг ҳ аёли, инсонга, унинг дунёга келишининг илк онларидан, ҳамроҳ бўлган “архангелларни 21 ” яратаётиб айнан уларни, Қўриқчиларни, башорат қилган бўлса керак. Ҳ а, ҳар бир тантанада – қадимги динлардан, бўрон ва тўфон каби тозаловчи нимадир бор эди. Сизга, ёзганларимни ўқийдиганларга, - бундай онлар танишми? Таниш бўлмаса, сизга раҳмим келди… 21 Христиан таълимотида юқори даражали фаришталар кўрмаганим сингари. Идрокли ва фойдали бўлган нарсаларгина гўзал: машиналар, этиклар, формулалар, овқатлар ва ҳкз. |
