bop Hashorotlarning ichki tuzilishi

Ko‘payishi. Hasharotlar faqat jinsiy yo‘l bilan ko‘payadi. Suvaraklar birdaniga 16 
ta tuxum qo‘yadi, ular о ‘z tuxumlarini maxsus qopchiqka joylab birmuncha vaqt 
sudrab olib yuradi. Uy pashshasi birdaniga 150 tagacha, hayoti davomida 600 ga 
yaqin tuxum qo‘yadi. Asalarining malikasi bir kunda 1000 tagacha, hayoti 
davomida esa 10000 mln ga yaqin tuxum qo‘yadi. Ко‘pchilik hasharotlaming 
tuxumhujayrasi urugiangandan so‘ng rivojlana boshlaydi. Shuning bilan birga 
hasharotlar orasida partenogenez hodisasi ham keng tarqalgan. Jamoa boiib 
yashaydigan hasharotlar partenogenez orqali faqat erkaklarini hosil qiladi. 
Asalarilarning urg‘ochisi bir vaqtning o'zida urugiangan va-urugianmagan 
tuxumlar qo‘yadi. Bu hodisa tuxum qo‘yiladigan kataklarning tuzilishiga bog‘liq 
bo’ladi. Ishchi arilar tayyorlagan kataklarning bir qismi boshqalariga qaraganda 
chuqurroq va boshqacharoq tuzilgan. Malikasi tuxumini katakcha tubiga quyish 
uchun qorin qismini siqib, tuxum qo‘yg‘ichini cho‘zadi. Shu tufayli urug‘ qabul 
qilgichning teshigi bekiladi va jinsiy yoilardan chiqayotgan tuxumlar 
urugianmasdan qoladi. Bunday kataklarga qo‘yilgan urugianmagan tuxumlardan 
faqat erkak arilar chiqadi. Boshqacharoq tuzilgan kataklarga qo‘yilgan urugiangan 
tuxumlardan esa oziqning moi-ko‘lligi va xiliga qarab urg‘ochisi (malikasi) yoki 
ishchi arilar yetishib chiqadi. 
Ba’zan hasharotlar geterogoniya (ikki jinslik va partenogenetik nasllarning 
gallanishi) y o ii bilan ham ko‘payadi. Bu hodisa odatda urg‘ochisi qanotsiz boigan 
hasharotlar orasida uchraydi. Masalan, yoz davomida shira bitlarining 
partenogenetik y o i bilan tirik lichinka tug‘adigan urg‘ochilari rivojlanadi. Bu 

---

lichinkalardan 
faqat 
urg‘ochilari 
rivojlanadi. 
Partenogenetik 
urg'ochi 
hasharotlaming oxirgi bo‘ginining naslidan esa urg‘ochi va erkak hasharotlar 
rivojlanib chiqadi. Urugiangan urg‘ochi hasharotlar qo‘ygan tuxumlar qishlab 
qoladi va bahorda ulardan yana urg‘ochilari chiqadi. Ayrim cho‘psimonlar, 
yong‘oqyasarlar va o ‘simlik bitlarining erkaklari umuman nomaium; ular faqat