Borliq deb atashadi

2 SUBSTRAT (lot. substratum – asos, toʻshama, taglik) narsa va hodisalarning umumiy moddiy asosi; nisbatan oddiy va sifat jihatdan elementar boʻlgan moddiy yoki gʻoyaviy tuzilmalar majmuasi.


1 Falsafada substrat sifatida mutlaq elementar va boʻlinmas asoslar tushunilgan. Masalan, Pifagorda son – miqdor, Geraklitda – olov, Falesda – suv, Anaksimenda –havo, Demokritda – atom va hokazo.


2 Borliq tushunchasiga qarama-qarshi tushuncha - bu yo‘qlikdir. Agar borliq tushunchasi nimaningdir mavjudligini ifodalasa, yo‘qlik tushunchasi esa o‘sha joyda nimaningdir mavjud emasli-gini anglatib, «nima»ning aksi bo‘lgan «hech nima»ni aks ettiradi. Borliq, yuqorida qayd etganimizdek, absolyut mazmunga ega bo‘lib, muayyan (konkret) narsalar shaklida va nisbatan muayyan sifatiy holda mavjud bo‘lgan yaxlit ob’ektiv va sub’ektiv reallikni o‘ziga qamrab oladi.


1 Voqelik − ba’zi bir narsa va hodisalar ma’lum bir soatlar, daqiqalar, soniyalar mavjud boʻlib turishi mumkin. Ushbu olamdagi narsa va hodisalarning murakkabliklarini tushunish uchun fanda “voqelik” (reallik) tushunchasi kiritilgan. Demak, voqelik – narsa vahodisalarning oʻtmishda, hozirgi vakelgusidagi holatlarining majmuasi. Voqelik juda murakkab, chunki narsa va hodisalarning holati doimo oʻzgarishdadir.


2 Tabiatdagi narsalar, hodisalar vajarayonlar, inson xatti-harakatlari, davlat tizimi vujudga keladi, yoʻq boʻladi, ba’zanular uzoq vaqt saqlanib qolishi ham mumkin. Shuning uchun doimo voqelikda vujudga kelish, shakllanish, mavjud boʻlish, yoʻq boʻlishga oʻrin bor.
Voqelik obyektiv va subyektiv boʻladi


1. Narsalar, aytaylik togʻjinsidagi olmos kristali inson paydo boʻlguncha million yillar ilgari vujudga kelgan boʻlishi mumkin. Biz u haqda hech narsa bilmasligimiz mumkin. U bizning ongimizga bogʻliq boʻlmagan holda, undan tashqarida mavjud boʻladi.


2.Bunday inson ongidan tashqaridagi barcha narsalarni qamrab olgan reallik obyektiv voqelik hisoblanadi.