Bosh miya nervlari

106-rasm. Kichik miya po’stlog’ining gistologik tuzilishi (Kulchiskiy bo’yicha);
a-molekulyar; б-ganglioz va в-donador qavatlar.
Miyachaning hujayralari. Noksimon nevrotsitlar (107 -rasm) miyachaning eng yirik hujayralari bo`lib, ularning oq moddaga qara-gan qutbidan chiqadigan neyrit miyacha oq mod-dasidagi yadrolardan birida tamom bo`ladi.
Ulardan molekulyar qavatga tomon kuchli tar-moqlanuvchi ikkita dendrit ajraladi. Neyritlar hujayra tanasidan biroz uzoqlash-gach, yon shoxchalar hosil qiladi. Bu yon shoxchalar orqaga tomon qaytib molekulyar qavatda tar-moqlanadi va qo`shni nok-simon nevrotsitlar bilan sinapslar holida tutashadi.
Molekulyar qavatda mayda, noto`g`ri ko`pbur-chak shaklidagi savatchali nevrotsitlar tarqoq holda joylashadi. Ularning dend-ritlari nisbatan uzun, kam tarmoqlanadi, neyritlari esa yanada uzun va ko`plab yon shoxchalar ajratadi. Ana shu yon shoxchalar noksimon nevrotsitlar atrofida nerv tolalaridan iborat xarakterli strukturalar - savatchalar hosil qiladi. Bu qavatda katta va kichik yulduzsimon nevrotsitlar ham bo`lib, har uchala xil hujayralar noksimon hujayralarga tormozlovchi impulslarni etkazuvchi assotsiativ nevrotsitlardir.
Donador qavatning asosiy hujayra elementlari dona-hujayralar kam miqdordagi sitoplazma va kuchli bo`yaluvchi o`zakka ega. Ularning neyriti molkulyar qavatda T-simon tarmoqlanadi, uch-to`rt dendritlari esa qush panjasisimon tarmoqlanadi. Bevosita noksimon nevrotsitlar ostida donador qavatning yirik dona-hujayralari joylashadi. Bu hujayralarning dendritlari molekulyar qavatda, neyritlari shu qavatning hujayralari orasida tarmoqlanadi.

107-rasm. Kichik miya tuzilishining sxemasi: 1- noksimon nevrotsitlar; 2-yulduzsimon nevrotsitlar; 3-savatchali nevrotsitlar; 4-dona-nevrotsitlar; 5-yirik dona nevrotsitlar (Golji hujayralari); 6- noksimon nevrotsitlarning dendritlari; 7-chirmashuvchi tolalar; 8- yo’sinsimon (moxsimon) tolalar; 9-tolalardan iborat savatchalar; 10-kichik miya mo’pchalari; 11- miyachaning oq moddasi; 12-gorizontal hujayralar (Klara bo’yicha).

Miyachaning nerv to-lalari afferent va effe-rent tolalardir. Afferent tolalar uch tarmoqli nerv, miya ko`prigi va miyaning stvol qismi-dan keladi. Ayniqsa, orqa miya-miyacha yo`llarining tolalari ko`pchilikni tashkil qi-ladi. Afferent tolalar chirmashuvchi (lian-simon) va moxsimon bo`ladi. Moxsimon to-lalar donador qavatda kuchli tarmoqlanadi va yaxshi ko`rinadi. Ular-ning terminallari rozet-kaga o`xshash bo`lib, dona-hujayralarning dendritlari bilan sinapslar hosil qiladi. Chirmashuvchi tolalar ham mielinli bo`lib molekulyar qavatda liandek noksimon nevrotsitlarning dendritlarini o`rab oladi. Effektor tolalar noksimon nevrotsitlarning neyritlari bo`lib, miyacha oq moddasidagi yadrolarda tugaydi. Nevrogliya elementlaridan miyachada tolador va plazmatik astrotsitlar, oligodendrogliotsitlar va glial makrofaglar uchraydi.