Бош муҳаррир: ДЎстов ҳ. Б. кимё фанлари доктори, профессор
Download 2.52 Mb. Pdf ko'rish
|
5-Lp rusumli linterlash mashinasi ta’minlagich tarnovini
- Bu sahifa navigatsiya:
- “Фан ва технологиялар тараққиёти” Илмий–техникавий журнал №5/2022 271
|
P axta tozalash sanoati uchun tola chiqishi, uning chigitdan oson ajralishi, pishiqligi kabi ko‘rsatkichlar katta ahamiyatga ega. Mazkur paxta tozalash korxonalarda sifatli mahsulot yetishtirish hamda ish unumdorligini oshirish, daromadni ko‘paytirish hozirda mamlakatimizda tayyorlanayotgan paxta tolasini 2020 - yildan boshlab 100% o‘zimizda qayta ishlab tayyor mahsulotni eksport qilish masalasi dolzab hisoblanadi. Mamlakatimizda paxta xomashyosini yetishtirish, qoldiq tukdorli chigitdan tolani ajratish(linterlash), sifatli tola ishlab chiqarish va yetkazib berish xalq xo‘jaligining negizi hisoblanadi [1]. Paxtani dastlabki ishlashda qoldiq tukdorli chigitdan tolani ajratish, chigitni yetarli darajada tozalanmayotganini ko‘rsatmoqda. Shu sababli linterlarning xorijiy texnika va texnologiyalarini chuqur o‘rganib, yutuqlar va tajribalar asosida respublikamizda mavjud linterlarni takomillashtirish va ularning samaradorligini oshirish dolzarb vazifalardan biri bo‘lib kelmoqda. Paxtani linterlashda texnika va texnologiyani takomillashtirish, jumladan, yuqori sifatli momiq olish asosiy muammolardandir. Shuning uchun momiq olishda chigitni to‘liq ajratib sifatli momiq olish, linter sifatini oshirish bo‘yicha qilinadigan ilmiy izlanishlar alohida ahamiyatga ega bo‘lmoqda [2]. Linter ishchi qismlarini takomillashtirish, resurstejamkorligini oshirish, chigitni Тўқимачилик ва енгил саноат технологиялари “Фан ва технологиялар тараққиёти” Илмий–техникавий журнал №5/2022 271 linterlash texnologiyasini takomillashtirish, paxta chigitini linterlashni ishlab chiqarish jarayonlariga va olinadigan chigit hamda momiqning sifat va miqdor ko‘rsatkichlariga ta’siri masalalari bir qator xorijiy olimlardan J. Gino, Jr. Mangialardi, W.Stanley, D. Michael, S.E. Anthony, J. Price, A.S. Griffin, W.E Garner, V. Baker, W.E. Chapman, A.E. Lugachev va boshqalar ilmiy tadqiqot ishlarini olib borishgan [3-4]. Shuning bilan bir qatorda paxta chigitini linterlash jarayonini takomillashtirish orqali ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning sifatini yaxshilash bo‘yicha nazariy metodologik asosi bo‘lgan fundamental va amaliy masalalarni yechishga mamlakatimizda bir qator olimlardan B.A. Levkovich, D.A. Shepelevich, S.P. Ivanov, I.I. Xoxlov, K.K. Iskandarov, B.Ya. Kushakeev, V.V. Diyachkov, R.Sh. Sulaymonov, E.K. Nuraliev va boshqalar soha rivojlanishiga o‘zlarining salmoqli hissalarini qo‘shganlar. Paxta chigitini linterlashda linter asosiy ishchi qismlarini takomillashtirish orqali ishchi kameradan linterlangan chigitlarni tashqariga o‘z vaqtida chiqishini ta’minlash bilan chigitning mexanik shikastlanishini, momiqning ifloslik darajasini kamaytirish orqali ularning sifatini oshiradigan, ishchi kamerada linterlangan chigitlarning bo‘lish vaqtini keskin kamaytirish orqali ish unumdorligi yuqori bo‘lgan linter uskunasini yaratish muammosi hozirgi vaqtgacha hal etilmagan. AQShning valikli jinlash paxta tozalash korxonalarida tolasi to‘liq jinlanmagan paxta chigitlar “Murrey” batareya regeneratorida ajratib olinadi [5]. Birinchidan, bir qism tolasi to‘liq jinlangan chigitlar tolasi to‘liq jinlanmagan chigitlarga ilashib, paxtaning umumiy oqimiga qaytarilganda jinning ta’minlovchi-tozalovchi qismida qoziqli baraban ostidagi to‘rli yuzalarorasidan iflos aralashmalar bilan birga chigitlar tushib chiqindiga qo‘shiladi. Ikkinchidan, bir qism tolasi to‘liq jinlanmagan chigitlar tolasi to‘liq jinlangan paxta chigitlarining umumiy oqimiga qo‘shilib ketishi hisobiga tola nobudgarchiligiga yo‘l qo ‘yiladi. Shunday qilib, chet ellarda va respublikamizda ishlatilgan regeneratorlarning tahlili shuni ko‘rsatdiki, ularda, asosan, arrali, arrachali va ignali ishchi qismlar hamda har xil kolosnikli panjaralardan foydalanilgan. Shuni ta’kidlash lozimki, barcha konstruksiyadagi regeneratorlar bajarilishi kerak bo‘lgan ishni to‘la-to‘kis bajarmaydi. Umumiy chigitli aralashma miqdoridan qisman tolasi to‘liq jinlanmagan chigitlarni va kam miqdorda yigiruvga yaroqli tolasi bor chigitlarni ajratishi hisobiga tola nobudgarchiligiga yo‘l qo‘yilmoqda. Linterlash mashinasida ish jarayoni quyidagicha bajariladi. Chigitlar linterning ish kamerasiga mashinaning uzunligi bo‘yicha ta’minlagich novasidan bir tekisda oqib o‘tadi. Ish kamerasida aylanayotgan arrali silindr va to‘zitgich ta’sirida chigitlar zichlangan aylanuvchi valik hosil qiladi. Arra tishlari aylanib turgan chigit valigiga sanchilib, chigit sirtidan lint va tuklarni ajratib, ularni kolosnik panjarasidan tashqariga yuqoridagi sopladan puflanayotgan havo oqimi arra tishlaridagi lintni ajratib, quvur bo‘ylab batareya kondenseriga yetkazib beriladi. Chigitlar linti ma’lum darajada olingandan keyin ular aylanayotgan valikdan ajralib, kolosnik ustiga tushadi, so‘ngra pastga sirpanib, taroq va kolosniklar orasidan o‘tib, yig’ish konveyeriga tushadi va navbatdagi ishlov berish mashinalariga yuboriladi. Lintning arra tishlardan ajratish vaqtida ajralgan o‘luk va mayda xas-cho‘plar konveyer orqali mashinadan tashqariga chiqariladi. Linter korpusi, pastki qismi tortqichlar bilan qotirilgan yopqich, havo kamerasi, katta va kichik tarnovlardan, elektr dvigatel tumbasini o‘rnatishga mo‘ljallangan ramadan iborat. Linter ishchi kamerasi kolosniklar tagiga to‘sin uchun maxsus kronshteynlar yordamida osib qo‘yiladi. Ish kamerasining yon devorlari cho‘yandan quyilib, uning ichki sirti silliqlangan bo‘ladi. Ish kamerasining yon devorlariga kolosniklar bog’lanadigan yuqori brus biriktirilib, ularga pastki brus bog’lanadi. Yon devorlar teshigiga to‘zitgich o‘rnatilib, maxsus o‘yilgan yeriga kameraning fartugi osib qo‘yiladi. Fartuk bilan yon devorlar orasida ochilishi uchun imkon beradigan har birining tomoni 1—1,5 mm li masofa qoldiriladi [6]. Paxta chigitlari yuqоri yopishqоqlik xususiyatiga va harakatlanayotgan material yuzasi bilan katta ishqalanish kоeffitsiyentiga ega bo’lganligi tufayli bu xususiyatlar chigitlarning tоladоrligi va |
