Boshlang’ich sinflarda harflarni o'rgatish elamanova O'g'iloy Farmanovna

BOSHLANG’ICH SINFLARDA HARFLARNI O'RGATISH
Elamanova O'g'iloy Farmanovna
Jizzax viloyati Forish tumani
10-maktab boshlang'ich sinf o'qituvchisi
Annotatsiya: Ushbu maqolada boshlang’ich sinflarda onatili darslarida tovush va harflarni undoshlarni o’rgatish xususida fikr yuritiladi. Boshlang’ich ta’limda bolada to’g’ri yozish ko’nikmalarini shakillanishiga yordam beradi. Ona tili mashg’ulotlarida o’quvchilar harflar bilan tanishadi va ularning to’g’ri yozish ko’nikmalarini shakillantirish, o’quvchilarning imloviy savodxonligini oshirish ko’nikmalarini kengaytirish muhim masala hisoblanadi.
Kalit so’zlar: bolani o'qishga o'rgatish metodlari hamda usullari
Qanday qilib bolani o'qishga o'rgatish mumkin
1. Bolalar o'qishni o'rganmaguncha hariflarni o'rgatmang — harflarni keragi yo'q, faqat tovushlar. Yani talafuzda "EN" emas balki "N".
2. Agar farzandingiz harflarga qiziqish bildirayotgan bo'lsa, unga to'liq so'z va matnni ko'qrsatishingiz kerak, shu orqali ular harflar orqali qolgan so'zlarni ham tez o'rganishadi.
3. Agar farzandingiz 4-5 yoshgacha o'qishga qiziqish bildirmagan bo'lsa, 5 daqiqadan uzoq muddat o'qishga majburlamang.
4. Agar bola harflarni to'liq o'rgangan bo'lsa, unday holda bolaga bo'g'inlar orqali o'qishni o'rgatish mumkin. Buning uchun kattalarga sabr va mehnat kerak. Bola "H-a" so'zini "Ha" deb tushinishi uchun oz muncha vaqt kerak bo'ladi. Tovush buzmasligi uchun harflarni kuylang. Siz bo'g'indagi harfni sekinlik bilan talafuz qilishingiz mumkin. Va harfdan harfga o'tayotganda, ovozingiz "cho'kib" ketmasligi kerak. Shunday qilib, bola harflarni bo'g'inlarga ulashni o'rganadi.
5. Farzandingizga birdaniga ko'p bo'g'inli so'zlarni berishga shoshilmang. Agar siz bo'g'inlar orqali so'zlarni o'rganishni boshlasangiz, unda 2-6 bo'g'indan boshlang. Va bola ularni o'rganmaguncha, qo'shimchalar qilmang. Agar siz harflar bilan o'rganishni boshlasangiz, avval unlilarni tanlang. A, U, O. Ulardan bo‘g‘in yasang. Shundan keyingina undosh tovushlarni qo'shing.
6. Bola bo'g'inlar orqali o'qishni boshlaganidan so'ng, o'qiganlarini tushungani tekshirishni boshlang. Masalan: "O-yim" so'zidan "Oyim" so'zi chiqishi. Ushbu bosqichdagi asosiy xato: bola o'qilgan so'zni to'liq talaffuz qila boshlaganida, ko'plab ota-onalar butun jumlani talab qilishni boshlaydilar. Hech qanaqasiga buni qilmaslik kerak. Esingizda bo'lsin, boshlang'ich bosqichda bola shunchaki yozilgan narsalarni mexanik ravishda takrorlaydi. Butun jumlalar va matnlardan xabardor bo'lish uchun unga texnika kerak. Va vaqt o'tishi bilan u kuchayadi.
7. Mashg'ulotlarni o'tkazib yubormang. Bu yoshda, bola maktabda uni majburiy darslar kutayotgani tushunishi kerak. Bolalar bog'chasida ham bunday mashg'ulotlar o'tkaziladi. Qat'iyatlilikni kuchaytiring. Darsliklar doimiy va har kuni bo'lishi kerak, lekin qisqa 10-15 daqiqa. Ko'p emas. Chunki uzoqroq darslar chaqaloqni va o'qish istagini so'ndirishi mumkin.
8. Har doim bola o'rganish davomida o'qigan ma'lumotlar miqdorini kuzatib boring. Uni ortiqcha uruntirmang. Agar bola qarshilik ko'rsatsa, oxirigacha o'qishni maqsad qilmang. Ammo, agar u darslar endigina boshlangan bo'lsa, u endi o'qishni xohlamasligini aytganida, bolaning ko'rsatmasiga ergashmang. Bola bunga o'rganmagan, shuning uchun u o'rganishdan uzoqlashish yo'llarini qidiradi. Murosa topishga harakat qiling.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati :
1. O’zbekiston Respublikasi Davlat ta'lim standartlari. O’zbekiston Respublikasi uzluksiz ta'lim standartlarining davlat tizimi. Oliy ta'lim. 5141600 - Boshlang’ich ta'lim va sport-tarbiyaviy ish yunalishi. - Toshkent: 2006
2. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» G'.G'. Oliy ta'lim (me'yoriy huquqiy va
uslubiy xujjatlar to’plami). - Toshkent: 2004.
3. «Ta'lim to’g’risida»gi qonun G'.G'. «Barkamol avlod - O’zbekiston
taraqqiyotining poydevori». - Toshkent: O’zbekiston, 1997.
4. G`oziev E. Va b. Psixologiya muammolari. T., O’qituvchi, 1996.
5. G`oziev E. Psixologiya. T., O’qituvchi, 1994.
6. Karimova V. Psixologiya. Toshkent 2000 y.
7. X.Ibragimov, U.Yo’ldoshev, X.Bobomirzayev. Pedagogik psixologiya T-
2007.