Boshlang`ich sinflarda matematika fanining o`qitish jarayonida induksiya

Masofa va vaqt bo`yicha tezlikni topish

Masala. Nargizaning uyidan maktabgacha 1 km 200 m. U bu masofani 20 minutda o`tsa, Nargiza 1 minutda qancha yo`l yuradi?

Yechish. 1 km 200 m = 1000 m +200 m = 1200 m. 1 minutda bosib o`tilgan yo`l 20 minutda o`tilgan yo`ldan 20 marta kam bo`ladi.

Demak, 1200 metrni 20 minutga bo`lamiz:

1200 m :20 min = 60 m/min.

Javob: Nargiza 1 minutda 60 m yo`l bosadi yoki Nargizaning yurish tezligi 60 m/min.

Berilgan masofani berilgan vaqtda qanday tezlik bilan o`tilganini bilish uchun shu masofani vaqtga bo`lish kerak. Umuman, S masofa, t vaqt va v tezlik bo`lsa, tezlik v=S ∙ t formulaga ko`ra hisoblanadi.

1.Ikki shahar orasidagi masofa 300 km. Poyezd bu masofani 5 soatda o`tdi, poyezdning tezligini toping.

Sirdaryo bo`yida joylashgan ikki qishloq orasidagi masofa 72 km. Kater bu masofani daryo oqimi bo`ylab 4 soatda o`tdi. Katerning turg`un suvdagi tezligi 15 km/soat. Daryo oqimining tezligini toping.

Amudaryo bo`yida joylashgan ikki qishloq orasidagi masofa 42 km. Kater bu masofani daryo oqimiga qarshi yurib, 3 soatda bosib o`tdi. Katerning turg`un suvdagi tezligi 18 km/soat. Daryo oqimining tezligini toping.

Jadval tuzing va uni to`ldiring

a) katerning turg`un suvdagi tezligi

- ( katerning daryo oqimi bo`yicha tezligi ++ katerning daryo oqimiga qarshi tezligi) : 2;

b) daryo oqimining tezligi – ( katerning daryo oqimi bo`yicha tezligi – katerning daryo oqimiga qarshi tezligi ): 2

1. Katerning daryo oqimi bo`yicha tezligi 21 km/soat, oqimga qarshi tezligi 15 km/soat. Katerning turg`un suvdagi tezligini va daryo oqimining tezligini toping.

2. Kater daryo oqimi bo`ylab 60 km masofani o`tish uchun 4 soat sarfladi. Oqimga qarshi o`sha masofani bosish uchun 5 soat sarfladi. Daryo oqimining tezligini toping.

3. Daryo bo`yida joylashgan ikki qishloq orasidagi masofa 48 km. Kater bu masofani oqim bo`yicha 2 soatda va oqimga qarshi 3 soatda bosib o`tdi. Bu masofani necha soatda o`tadi?

4. Zarur hisoblashlarni bajarib , jadvalni to`ldiring:

Katertning turg`un suvdagi tezligi km/soat)	Daryo oqimining tezligi (km/soat)	Katerning oqim bo`ylab tezligi, (km/soat)	Katerning oqimga qarshi tezligi (km/soat)
15	3
18		21
20			16
		25	15
		34	26

5.Kemaning turg`un suvdagi tezligi 16 km/soat, daryo oqimining tezligi 2 km/soat. Kemaning oqim bo`ylab va oqimga qarshi tezligini toping.