Boshqa tillarning rivoji
Download 0.57 Mb.
|
6 sinf ona tili fanidan konspekt
|
V.MUSTAHKAMLASH 1.Fe'lning noaniq shakli deb nimaga aytiladi? 2.Fe'lning munosabat shakllari haqida so'zlab bering. 3.Fe'lning noaniq shakliga munosabat shakllari qanday qo'shiladi? V. O`quvchilarni baholash: Ishtirokiga qarab VI. UYGA VAZIFA: Uyga vazifa. Urinmoq, isbotlanmoq, orz.u qilmoq, ruhlanmoq, yurmoq fe'llarining munosabat shakllarini yasang va ular ishtirokida gaplar tuzing. Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUNONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: FE'LLARNING ZAMON SHAKLLARI Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.Fe'lning noaniq shakli deb nimaga aytiladi? 2.Fe'lning munosabat shakllari haqida so'zlab bering. 3.Fe'lning noaniq shakliga munosabat shakllari qanday qo'shiladi? III. YANGI MAVZU BAYONI. FE'LLARNING ZAMON SHAKLLARI topshiriq. Berilgan so'zlarni tarkibiy qismlarga ajrating. Keldi, kelyapti, keladi. topshiriq. Fe'l asoslariga qo'shilgan qo'shimchalarning ma'nolarini ayting. BILIB OLING. Fe'l asosida ifodalangan harakat- holatning uch zamondan birida sodir bo'lishini bildiruvchi shakllar zamon shakllari sanaladi. Fe'l uchta zamon shakllariga ega: o'tgan zamon, hozirgi zamon, kelasi zamon. mashq. Matnni o'qing, fe'llarning qaysi zamon shaklida kelayotganini aniqlang. O'ktam supaga o'tirdi. Mevalari tim qora, olmaday oluhirot novdasi egilib, uning boshiga tegay-tegay deb turardi. Keng hov- lining yarmini qoplagan baland so'rilardan husaynilar, dilkaptar- lar va boshqa rang-barang uzumlar tovlanib, g'uj-g'uj osilgan. Tokni boplagan ekansiz, — dedi O'ktam. Be!— qo'lini siltab dedi Mirqodir, — O'zbekistonda necha- necha yuz xil uzum bor. Yana tajriba yo'li bilan har yili yangi navlarini yetishtiryaptilar... (Oybek)
Hayqirar edi, kuylamoqchi, yayradi, qo'ndi, qichqirmoqda, to'lib-toshdi, qoplagandi, yig'lamoqchi, ichyapti, adashib qoldi, yozar edi, yurdik, qarayapmiz.
V.MUSTAHKAMLASH 1.Zamon shakllari deb nimaga aytiladi? 2.Fe'l zamonlari necha xil bo'ladi? 3.-di, -yapti, -moqchi qo'shimchalari yordamida qaysi zamon shakllari yasaladi?
Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUNONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: O'TGAN ZAMON SHAKLLARI Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.Zamon shakllari deb nimaga aytiladi? 2.Fe'l zamonlari necha xil bo'ladi? 3.-di, -yapti, -moqchi qo'shimchalari yordamida qaysi zamon shakllari yasaladi? III. YANGI MAVZU BAYONI. O'TGAN ZAMON SHAKLLARI topshiriq. Berilgan fe'llarni tarkibiy qismlariga ajrating. Aytibdi, aytdi, aytgan, aytgan ekan, aytgan edi, aytgan emish. topshiriq.Yuqoridagi fe'l asoslariga qo'shilgan qo'shimchalarning nimasi bilan umumiyligi va nimasi bilan farqlanishini ayting. BILIB OLING. O'tgan zamon shakllari harakat va holatning gap aytilayotgan vaqtdan oldin bo'lganini bildiradi. Bu zamon shakllari fe'l asoslariga -di, ~(i)b, -gan (-kan, -qan) qo'shimchalarini va ulardan so'ng shaxs-son qo'shimchalarini qo'shish bilan hosil qilinadi.
1. Qizlar to'da-to'da bo'lib lapar aytishdi. (N. Safarov) 2. SINFLAR UCHUN rahbarimiz Hasan aka menga bildirmay G'anini uyga yuboribdilar. (M.A'zamov) 3. Aka-ukalar to'qayda bo'ri, to'ng'iz, tulkilar ko'p bo'lishini eshitishgan edi. (X To'xtaboyev) 4. Mana bu shotutni bobosi ekkan ekan. (Sh. Otaboyev) 5. Ho' so'ridagi cholni ko'rdinglarmi, yonidagi chollarga Navoiy g'azallarini o'qib berib o'tiribdi. (S. Anorboyev) mashq. Gaplarni o'qing. Nuqtalar o'rniga o'tgan zamon fe'llarini yasovchi qo'shimchalardan mosini qo'yib, ko'chiring. 1. Atrof ko'm-ko'k bo'lib, yo'l chetida qoqigullar, lolalar, chuchmomalar qiyg'os ochilib yotar... (N. Fozilov) 2. Men juda quvondim: mana, endi o'sib ham qol...m, yoshim o'n to'rtga kir..., odamlar menga ishonadigan bo'lib qol..., deb ich-ichimdan sevin...m. (G'afur G'ulom) 3. Men tez-tez Toshkentga kelib tur...man (O'. Umarbekov) 4. Bolakay tog'lar orasida yashovchi cho'pon tog'asini juda yaxshi ko'rar... (A. Ko'chimov) V.MUSTAHKAMLASH 1.O'tgan zamon fe'Ilari deb nimaga aytiladi? 2.O'tgan zamon fe'Ilari qanday qo'shimchalar yordamida yasaladi? 3.O'tgan zamon fe'llariga shaxs-son qo'shimchalari qay tarzda qo'shiladi? V. O`quvchilarni baholash: Ishtirokiga qarab VI. UYGA VAZIFA: 208-mashq. Uyga vazifa. She'rni yod oling, unda ishlatilgan fe'llarni topib, o'tgan zamon shakliga aylantiring.
Tongda turib eng awal Oyijonim quchaman. So'ngra: «Salom, hayot!»— deb Derazamni ochaman. Derazamni ochmasam, Quyosh xafa bo'ladi. «Uyquchi», deb men bilan O'rtoq bo'lmay qo'yadi. (A. Karimov)
Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUNONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: O'TGAN ZAMON SHAKLLARINING YASALISHI Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.O'tgan zamon fe'Ilari deb nimaga aytiladi? 2.O'tgan zamon fe'Ilari qanday qo'shimchalar yordamida yasaladi? 3.O'tgan zamon fe'llariga shaxs-son qo'shimchalari qay tarzda qo'shiladi? III. YANGI MAVZU BAYONI. O'TGAN ZAMON SHAKLLARININGYASALISHI BILIB OLING. -di qo'shimchasi bilan yasalgan o'tgan zamon shakli so'zlovchining bevosita o'zi ko'rgan harakat va holatni bildiradi. Bu qo'shimchadan so'ng shaxs- son qo'shimchasining -m, -k (qoldim, qoldik), -ng, -ngiz (iqolding, qoldingiz) shakllari qo'Ilaniladi. (i)b qo'shimchasi bilan yasalgan o'tgan zamon shakli ilgari ro'y bergan harakat va holatning so'zlovchi tomo- nidan eshitib bilganini ifodalaydi va bu qo'shimchadan so'ng shaxs-son qo'shimchasining -man, -miz, -san, -siz, -di(-lar) shakllari qo'shiladi. -gan qo'shimchasi bilan yasalgan o'tgan zamon shakli harakat va holatning ilgariroq bajarilganini bildiradi va bu qo'shimchadan so'ng shaxs-son qo'shimchasining -man, -miz; -san, -siz shakllari qo'shiladi. 209-mashq. Topishmoqlarning javoblarini toping. O'tgan zamon fe'llarining yasalishini izohlang. 1. Oq yer ochdim, qora bug'doy sochdim. 2. O'zi qator joylashgan, bir-biriga boylangan, bir-birini kuzatar, behisob nur uzatar. 3. Mixlangan qulog'idan, suv quyar oyog'idan. 4. Ko'k ko'ylakka g'o'za yoydim. 210-mashq. Ko'chiring. O'tgan zamonni hosil qiluvchi qo'shimchalarning tagiga chizing. Men iljayib turaverdim. U ovutib turgan ukamni qo'ydi-da, qo'g'irchoqlarining oldiga yugurib ketdi. Men ham «lip» etib hujraga kirib, ho'qachadan yog' o'yib oldim. U yerdan chiqib o'tinxonaga kirdim. Kulrang tovug'im, qarasam, piyozdan qilingan moyak ustida tug'ib o'tirar edi. Sekin borib, qanotini ko'tarib boqsam, allaqachon tug'ib bo'lgan ekan, lekin onalik mehri bilan tuxumni bosib yotar ekan. U tuxumni oldim. Tovuq qaqalab qochdi. (G'afiir G'ulom)
1.-di qo'shimchasi yordamida o'tgan zamon fe'llarini yasang. 2.(i)b qo'shimchasi yordamida o'tgan zamon fe'llarini hosil qiling. 3.-gan, (-kan, -qan) yordamida o'tgan zamon fe'llarini yasang. V. O`quvchilarni baholash: Ishtirokiga qarab VI. UYGA VAZIFA: 211-mashq. Uyga vazifa. «Uy ishlarida onamga yordam berdim» mavzusida matn tuzing. Unda o'tgan zamon fe'llaridan foydalaning. Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUNONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: O'TGAN ZAMON SHAKLLARIDA TO'LIQSIZ FE'LNING ISHLATILISHI Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.-di qo'shimchasi yordamida o'tgan zamon fe'llarini yasang. 2.(i)b qo'shimchasi yordamida o'tgan zamon fe'llarini hosil qiling. 3.-gan, (-kan, -qan) yordamida o'tgan zamon fe'llarini yasang. III. YANGI MAVZU BAYONI. O'TGAN ZAMON SHAKLLARIDA TO'LIQSIZ FE'LNING ISHLATILISHI topshiriq. Berilgan fe'llar tarkibidagi ajratilgan qismlarning fe'l asosida ifodalangan harakatga qanday ma'no yuklayotganiga e'tibor bering. Tergan, tergan ekan, tergan emish, tergan edi, terayotgan ekan, terayotgan emish, terayotgan edi. topshiriq. Ularning talaffuzi va imlosi haqida fikr yuriting.
Edi, emish, ekan to'Iiqsiz fe'Ilari -di, -mish, -kan shaklida ham qoilaniladi. Masalan: horgandi, borganmish, ke- larkan. 212-mashq. Berilgan gaplardagi o'tgan zamon ma'nosini ifodalagan to'Iiqsiz fe'llarni toping. 1. O'sha kuni u rost gapirgan edi. (Omon Muxtor) 2. Gum- bazdagi chiroyli qandilda turli xil shamlar yonib turgan emish. 3. U kelinning og'zidan gapini uzib olganday tez-tez gapirar emish. (Cho'lpon) 4. Maxdum oilasini ham kiyim-kechak vajidan o'zi kabi tutar edi. (Abdulla Qodiriy) mashq. Berilgan gaplarda o'tgan zamon ma'nosini ifodalayotgat to'Iiqsiz fe'llarni topib, tahlil qiling. 1. Shunaqa, singlim, odam yig'lab-yig'lab marza olsa, kulib kulib sug'orar ekan. (P. Qodirov) 2. Qushlar hech nima ko'rma- ganday basma-bas sayrar edi. (P. Qodirov) 3. Agar u sal shaddod, sal sho'xroq, sal quvnoqroq bo'lsa, Haydar qaytaga xursand bo'lar edi. (O. Yoqubov) 4. Ora-chora serkaning qo'ng'irog'i jiringlab qo'yar edi. (Said Ahmad) 5. Boshlangan ishni chala tashlab qo'yar emish. (Omon Muxtor) V.MUSTAHKAMLASH 1.Edi, ekan, emish to'Iiqsiz fe'Ilari ishtirokida gaplar tuzing va zamonini belgilang. 2.Bu to'Iiqsiz fe'llarning qanday so'zlarga qo'shilishini ayting.
Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUNONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: HOZIRGI ZAMON SHAKLIARI Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.Edi, ekan, emish to'Iiqsiz fe'Ilari ishtirokida gaplar tuzing va zamonini belgilang. 2.Bu to'Iiqsiz fe'llarning qanday so'zlarga qo'shilishini ayting.
topshiriq. Berilgan so'zlarni tarkibiy qismlarga ajrating. So'zlayapti, yotmoqda, kelayotir, borayotibman. topshiriq. -yap, -moqda, -(a)yotir, -(a) yotib qo'shimchalari fe'lning asos qismidan anglashilgan harakatining qaysi zamonga man- subligini ifodalashini aniqlang. BILIB OLING. Hozirgi zamon shakllari fe'l asoslariga -yap, -moqda, -(a)yotir, (a)yotib qo'shimchalarini qo'shish bilan hosil qilinadi. Hozirgi zamon shakllari harakat va holatning gap aytilayotgan vaqtda yuz berishini ifodalaydi. Shaxs-son qo'shimchalari zamon qo'shimchalaridan so'ng qo'shiladi. 215-mashq. Berilgan gaplarda hozirgi zamon ma'nosini ifodalagan fe'llarni topib, tarkibiy qismlarga ajrating. 1. Sen ko'rmayapsan, oshna, oy botib, yulduzlar birin-ketin so'nib boryapti. (O. Yoqubov). 2. O'qishlar boshlanib, o'quvchilarham maktabga kelyapti. («Gulxan») 3. Yo'llarning chekkasidagi gullar barchaga salom berayotir. («G'uncha») 4. Ko'chadagi shamchiroqlar xira-xira shu'la sochmoqda. (Tog'ay Murod) 5. Hozir dolzarb payt, barcha yeng shimarib ishlamoqda. (Tog'ay Murod) mashq. Gaplardagi hozirgi zamon fe'lini toping. 1. Juda chiroyli muomala qilyapsiz. (P. Qodirov) 2. Hozir yomg'ir yog'ayotir, shuning uchun yo'lga chiqish mumkin emas. (Asqad Muxtor) 3. Hozir ko'nglimga qil sig'mayapti, keyinroq gapirarsiz. (Said Ahmad) 4. Maktabda kulgi kechasi o'tkazilyapti. («Gulxan») 5. Ko'chaga chiqayotib, orqasiga bir qarab qo'ydi. (Omon Muxtor) V.MUSTAHKAMLASH 1.Hozirgi zamon fe'Ilari deb qanday fe'llarga aytiladi? 2.Hozirgi zamon fe'Ilari qanday qo'shimchalar yordamida yasaladi? 3.Turmoq, yugurmoq fe'llarining hozirgi zamon shakllarini hosil qiling.
Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUNONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: HOZIRGI ZAMON SHAKLLARINING TALAFFUZI VA IMLOSI Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.Hozirgi zamon fe'Ilari deb qanday fe'llarga aytiladi? 2.Hozirgi zamon fe'Ilari qanday qo'shimchalar yordamida yasaladi? 3.Turmoq, yugurmoq fe'llarining hozirgi zamon shakllarini hosil qiling. III. YANGI MAVZU BAYONI. HOZIRGI ZAMON SHAKLLARINING TALAFFUZI VA IMLOSI topshiriq. Berilgan fe'llar qatoridan hozirgi zamon shakllarini ajrating. Tinglagan, tinglayapti, tinglamoqda, tinglayotir, tinglayotib- di, yurgan, yuryapti, yurmoqda, yurayotir, yurayotibdi. topshiriq. Yuqoridagi fe'Uarda qaysi holatda -yotir, -yotibdi; qaysi holatda -ayotir, -ayotibdi shakllari qo'llanilishini ayting.
BILIB OLING. -yotir, -yotib shakllari unli bilan tugagan fe'l asoslariga, -ayotir, -ayotib shakllari esa undosh bilan tugagan fe'l asoslariga qo'shiladi. -yap shakli undosh bilan tugagan fe'l asoslariga qo'shilib, -ayap holida talaffuz qilinsa ham, -yap yoziladi. 218-mashq. Matnni o'qing. Fe'llarni aniqlab, ularni daftaringizga ko'chiring, qaysi zamon shaklida ekanligini ayting.Ra 'no uyda biror ish qilishi kerak bo'lsa, oyisining buyrug'ini kutib turmay bajaraverar ekan. Bir kuni u ertalab turib, kechasi ko'rgan tushini oyisiga aytibdi: Tushimda menga yo'l-yo'l chit ko'ylak olib kelyapsiz. Yaxshi tush ko'ribsan, — dedi oyisi. — Demak, uyga meh- mon kelayotir. Bu gapni eshitgan Ra'no darrov o'rnidan turib eshikka chiqdi. Oyisi qarasa, u hovliga suv sepmoqda, hovli supurmoqda. (Aziz Adburazzoq)
Kel, uxla, o'qi, tur, o'tir, yoz, to'xta, ishla, ye, qo'y. mashq. Berilgan gaplardagi fe'llarning yozilishi va aytilishini izohlang. 1. Yomg'ir tobora kuchayib borayotir. (Oybek). 2. Majnuntol suvga egilib, salom berayotir. (Oybek) 3. Shamol kuchayib, daraxt- larning shoxlarini egib borayotir. (Omon Muxtor) 4. Barglar sarg'ayib to'kilmoqda. V.MUSTAHKAMLASH 1.Unli bilan tugagan fe'l asoslaridan hozirgi zamon shaklini yasang. 2. Undosh bilan tugagan fe'l asoslaridan hozirgi zamon shaklini hosil qiling. V. O`quvchilarni baholash: Ishtirokiga qarab VI. UYGA VAZIFA: Uyga vazifa. «Sport — sog'lik garovi» mavzusida bog'lanishli matn tuzing. Undagi fe'llarning yozilishi va talaffuzini tushuntiring. Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUNONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: KELASI ZAMON SHAKLLARI Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash Download 0.57 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|