Boshqa tillarning rivoji
II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH
Download 0.57 Mb.
|
6 sinf ona tili fanidan konspekt
|
II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.Unli bilan tugagan fe'l asoslaridan hozirgi zamon shaklini yasang. 2. Undosh bilan tugagan fe'l asoslaridan hozirgi zamon shaklini hosil qiling.
topshiriq. Berilgan fe'llaidagi zamonni bildiruvchi qo'shimchalarni aniqlang. O'tiraman, o'tiryapsan, o'tiradi; yashayman, yashayapman, yashayotir; izlarman, izlayapman, izlar; toparman, topyapsan, topar.
Bu zamon shakllari fe'l asoslariga -a, -y, ~(a)r qo'shimchalarini va shaxs-son qo'shimchalarini qo'shish bilan hosil qilinadi. Bu shakllar ba'zan harakatning doimiy, har uch zamonga oidligini ham ifodalaydi. Masalan: Akam kollejda o 'qiydi.
mashq. Berilgan gaplardagi fe'llarni toping. Kelasi zamon ma'nosini ifodalayotgan qo'shimchalarni aniqlang. 1. Daryoning suvi ko'paysa, baliqlarning chiqishi oson bo'ladi. (Said Ahmad) 2. Kunlarning sanog'in bilmay qolasan. (Omon Mux- tor) 3. Maktabga boray, Siz aytgan narsani topay, keyin aytaman. («G'uncha») 4. Dalaga suv chiqaraman, ekinlar gurkirab, yashnab ketadi. (Said Ahmad) 5. Ertaga mashina kelar, kelmasa, yo'lga chiqmayman. (Omon Muxtor)
1. Har holda menga o'xshagan o'yinqaroq bolalar uchun bu yerda ermak topiladi. (G'afur G'ulom) 2. Sen choyni jindek qo'yib turib, chala qoldirgan yerlaringni supuratur, kelib qolar. (Cho'lpon) 3. Qushlar sovuq tushishi bilan issiq o'lkalarga uchib ketadi. 4. Ba- horning iliq kunlarida dam olishga boraman. ( U. Hamdam) 6. Mix bolg'adan qutulaman deb, taxtaga kirib ketdi. (Asqad Muxtor) 224-mashq. Kelasi va hozirgi zamon shaklidagi fe'llar ishtirok etgan 3 ta gap tuzing. Ularning farqini tushuntiring. Qanday qo'shilmalar orqali hosil bo'lganligini yodda tuting.
2.Kelasi zamon fe'Ilari qaysi qo'shimchalar yordamida yasaladi? 3.Kelasi zamon fe'l shakllarining hozirgi zamon ma'nosini ifodalashiga misollar keltiring.
Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUNONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: MAYL SHAKLLARI Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.Kelasi zamon deb nimaga aytiladi? 2.Kelasi zamon fe'Ilari qaysi qo'shimchalar yordamida yasaladi? 3.Kelasi zamon fe'l shakllarining hozirgi zamon ma'nosini ifodalashiga misollar keltiring. III. YANGI MAVZU BAYONI. MAYL SHAKLLARI 1-topshiriq. Berilgan fe'llarni xabar, buyruq-istak, shart ma'nolarini ifodalovchi guruhlarga ajrating. O'ynadim, o'yna, o'ynayapman, o'ynaylik, o'ynagin, o'ynama, o'ynasam, o'ynasang, o'ynasa edi. 2-topshiriq. Berilgan fe'llarni tarkibiy qismlarga ajrating. Buyruq- istak va shart ma'nolarini bildiruvchi qo'shimchalarni aniqlang. Aytdim, ayting, aytay, aytsin, aytsam, aytsang, aytsa.
mashq. Fe'llarni toping, qaysi mayldaligini aniqlang. 1. Awallari yashash uchun yozdim, endi yozish uchun yasha- yapman. 2. Inson qanchalik uzoq yashasa, yana shuncha ko'proq yashagasi keladi. 3. Qarilikdan qo'rqma, unga hali yetish kerak. 4. O'n olti asr oldin toshga o'yib bitilgan O'rxun bitiklarini o'qing. (Asqad Muxtor)
mashq. Berilgan gaplardagi fe'llarni toping va qaysi mayldaligini aniqlang. 1. Zebi yuragida tugilib yotgan zo'r tugunni yechib yuborgan edi. (Cho'lpon) 2. Koyima, qizim, —dedi ona, — o'rtog'ingni quruq jo'natmaymiz. (Cho'lpon) 3. Puch yong'oq bilan qo'yin to'lg'azma. (Maqol) 4. To'qlikda ochlikni o'yla, boyiganda muhtoj- likni. (Maqol) 5,Odamlar seni bilmasa ham, sen odamlarni bil. (Asqad Muxtor)
Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUN ONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: TAKRORLASH Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ III. YANGI MAVZU BAYONI. ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ V.MUSTAHKAMLASH _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ V. O`quvchilarni baholash: Ishtirokiga qarab VI. UYGA VAZIFA: ____________________________________________________________________ Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUNONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: XABAR MAYLI Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH III. YANGI MAVZU BAYONI. XABAR MAYLI topshiriq. Berilgan fe'llarni tarkibiy qismlarga ajrating. Gullagan, yashnamoqda, o'ylashdi, o'ynamayman. topshiriq. Yuqoridagi fe'llar tarkibidagi nisbat, bo'lishli- bo'lishsizlik, zamon, shaxs-son qo'shimchalarini aniqlang. BILIB OLING. Harakat va holatning bajarilishi yoki hajarilmasligi haqidagi xabar, darakni bildiruvchi fe'l shakli xabar mayli shakli hisoblanadi. Bu mayl fe'l asosiga zamon va shaxs-son qo'shimchalarini qo'shish orqali ifodalanadi. 230-mashq. O'qing. Xabar maylidagi fe'llarni aniqlab, daftaringizga ko'chiring. Ularning qanday zamon shaklida ekanligini ayting. Nima deysan, ey g'ayur inson? G'iybatlaring qildi meni qon. Sen ham bir kun o'tarsan, inon, Mehr qolur, muhabbat qolur. (Muhammad Yusuf)
1. Bola chaqqonlik bilan o'zini suvga otdi. (S. Mengnorov) 2. Ishyoqmaslarning idorama-idora yurib arz qilishdan boshqa ishi yo'q. (P. Qodirov) 3. Kabob uchun shahardan zira-piralarni ham olib chiqib qo'ydik. (P. Qodirov) 4. Otasi Qo'qonning Madalixon madrasasida bir necha yillar mudarris bo'lib ishlagan. (Abdulla Qodiriy) 5. Cho'pon gapiradi, xotini aytadi, o'g'li chaqiradi. (Sh. Xolmirzayev) 5. Kunduzi bo'lishiga qaramay, birdan hamma yoq qop-qorong'i bo'lib ketdi. ( P. Qodirov) 232-mashq. Berilgan gaplardagi xabar mayli shaklidagi fe'llarni tahlil qiling. 1. Nigoraning qop-qora ko'zlari doimo chaqnab turadi, lablari- dan tabassum arimaydi. (A. Azimova) 2. Mashina to'xtar-to'xtamas yerga sakradi. (P. Qodirov) 3. Qurilish hovlisiga chang-to'zon ko'tarib «Zil>> mashinasi kirib keldi. (O'. Hoshimov) 4. Bu gapni eshitib, Bahromning ko'zi charaqlab ochilib ketdi. (X. To'xtaboyev) V.MUSTAHKAMLASH 1.Xabar mayli deb nimaga aytiladi? 2.Xabar maylidagi fe'llarga misollar keltiring. 3.Ishlamoq, yopmoq, qurmoq fe'llarining xabar maylidagi shakllarini yasang.
Muallif: D. Haydarova 6-“________________” SINFLAR UCHUNONA TILI FANI «____”____________201____ Mavzu: BUYRUQ-ISTAK MAYLI Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.Xabar mayli deb nimaga aytiladi? 2.Xabar maylidagi fe'llarga misollar keltiring. 3.Ishlamoq, yopmoq, qurmoq fe'llarining xabar maylidagi shakllarini yasang. III. YANGI MAVZU BAYONI. BUYRUQ-ISTAK MAYLI topshiriq. Berilgan gap tarkibidagi fe'llarni aniqlang. Ularni tarkibiy qismlarga ajrating. Suhbat aylaylik, kelinglar, jo'ralar, o'rtog'lar. (Muqimiy) topshiriq. Bu fe'llardagi buyruq-istak ma'nosi qaysi qo'shimchalarni qo'shish yo'li bilan hosil bo'lgan? BILIB OLING. Harakat va holatni bajarish yoki ba- jarmaslik haqidagi buyruq, istak, iltimos, maslahat ma'nolarini bildirgan fe'l shakli buyruq-istak mayli shakli sanaladi. Buyruq-istak mayli shakllari fe'l asoslariga quyidagi qo'shimchalarni qo'shish yo'li bilan hosil qilinadi: ~(a)y, ~(a)yin, -gin (-kin, -qin), ~(i)ng, -sin, ~(a)ylik, ~(i)nglar. mashq. Berilgan gaplardagi fe'llarni topib, tarkibiy qismlarga ajrating. Qaysi mayl shaklida ekanligini va ularning qanday qo'shimchalar yordamida hosil bo'lganini ayting. 1. Ovqatni yedig-u, meni uyqu bosdi: — Dada, keling, ux- laylik. (Olmos) 2. Qani endi, hamma ham shunday g'alabalarga erishsa. (Abdulla Qahhor) 3. Koshki edi, o'sha tog'ga men ham borsam. (Abdulla Qahhor) 4. Kel, do'stim, yuragimni senga ochay. (Said Ahmad) 5. Hayot saboqlarini o'rgangin, chunki hayotni o'rganish zarur. (Omon Muxtor)
1. Ikkalang ham og'zingni ochmay, jim o'tirgin. (Cho'lpon) 2. Qani, qo'lni bering, bir tabriklab qo'yay,—dedi zavqi oshib. (X. To'xtaboyev) 3.Yaxshilik qilsang, oxirigacha yaxshilik qilgin, zinhor minnat qilma. (Said Ahmad) 4. Kun bo'yi g'aflat bosib uxlama, sergak bo'l. (Omon Muxtor) 5. Qo'lingni ochiq tutgin, boshingni g'oz tut. (Said Ahmad)
1. Sinamagan otning sirtidan o'tma. (Maqol) 2. Akangni cha- qir, bugungi faoliyati uchun javob bersin. (Omon Muxtor) 3. Odam- larni chaqiringlar, ekinzorlarni ko'rib qo'ysin. (Said Ahmad) 4. Lola- zorga chiqaylik. (I. To'lakov) V.MUSTAHKAMLASH 1.Buyruq-istak mayli deb nimaga aytiladi? 2.Buyruq-istak mayli qaysi qo'shimchalar yordamida hosil qilinadi? 3.Buyruq-istak maylidagi fe'llarga misollar keltiring.
______________________________________________________ ______________________________________________________ B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
A)Salomlashish. B) Davomatni aniqlash. V) o`quvchilarni darsga tayyorlash II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.Buyruq-istak mayli deb nimaga aytiladi? 2.Buyruq-istak mayli qaysi qo'shimchalar yordamida hosil qilinadi? 3.Buyruq-istak maylidagi fe'llarga misollar keltiring. III. YANGI MAVZU BAYONI. II SHAXS BUYRUQ-ISTAK MAYLI QO'SHIMCHALARININGQO'LLANILISHI VA MA'NOLARI topshiriq. Buyruq-istak ma'noli fe'llarni ajratib yozing. Pishdi, topshirmoqda, uch, uching, ko'r, ko'rgin, o'tir, o'tiring, o'tiringlar. topshiriq. Ko'r bilan ko'rgin o'rtasidagi o'xshashlikni izohlang. BILIB OLING. Fe'lning zamon, shaxs-son qo'shim- chalarisiz qismi II shaxs buyruq-istak maylini ifodalaydi. Bu qismga buyruq-istak ma'nosini kuchaytirish uchun -gin qo'shimchasini qo'shish ham mumkin, shuning uchun bu ikki shakl ma'nodosh sanaladi. mashq. Berilgan uch qatordagi fe'l shakllari o'rtasidagi ma'no farqini aniqlang.
mashq. Berilgan gaplardagi fe'llarni topib, tarkibiy qismlarga ajrating. 1. Hali dalada boshlangan gapni davom ettiraylik. (Oybek) 2. O'rtoqjonlar, qani, tezlataylik. Shu bugundan qolmasin. (Rah- mat Fayziy) 3. Ufqlarda sayr etgin mudom, Quyosh kelib suvga cho'kkanda. (Hamid Olimjon) 4. Dasta-dasta gullar keltirsin, Sho'x va quvnoq do'stlarga buyur. (Hamid Olimjon) 5. Do'stlar, ishonch bilan kutingiz bizni, hech qachon bizlardan umid uzmangiz. (Uyg'un)
1. Uyiga javob beraylik, o'n besh-yigirma kunga borib kelsin. (Asqad Muxtor) 2. Qog'ozlarga keraksiz narsalarni yozma, isrof qilsang, zor bo'lasan. (Asqad Muxtor) 3. Yozning issiq kunlari g'animat ekanligini esdan chiqarmanglar. (Uyg'un) 4.0'qiylik, do'stlar, o'qishning qadriga yetaylik, savodsizlik gumrohlik ekanligini tushunib yetaylik. (Omon Muxtor) 5. Sen ham sezgandirsan, tezroq gapir. (Cho'lpon) Download 0.57 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|