Boshqaruv hisobi va moliya

Xatarlarni taqsimlash. 
Bankning kredit portfeli shunday diversifikatsiya qilingan bulishi lozimki, 
bunda biror bir mijozning, mijozlar guruhining yoki malum bir tarmoqdagi 
mojozlarning nochor holatga tushib qolishlari bank faoliyati uchun xavf 
tugdirmasligi kerak.
Mijoalar buyicha: 
Bitta mijozga tugri keladigan qarz majburiyatlari Markaziy Bankning 1-
kursatmasiga asosan cheklab quyikgan. Unga kura bitta qarzdor zimmasiga bank 
sarmoyasining 25% foizinigina yuqotish mumkin. Bu ham albatta, ancha yuqori 
kursatkich, biroq kelajakda bu kursatkichlarni yanada kamaytirish kuzda tutilgan. 
Mijozlar guruhlari buyicha: 
Yuqorida kursatilgan me‟yor mos kelmaydi, chunki banklar kuplab 
mijozlarga ega bulishlari mumkin. Birvarakayiga bir nechta mijozlarningbankrot 
bulishlari ehtimoli ancha yuqori va yuqorida kursatgan sharoinlarda, turtinchi yiroq 
mijozning bankrot bulishi bilan bank uz mablaglaridan butunlay mahrum bulib 
qoladi. Shuning uchun ham uzaro aloqador bulgan mijozlar guruhi uchun ham 
cheklovchi meyorlarni qullash kuzda tutilgan. Shu bilan birga yirik kredit 
xatarlarini maksimal ulchamlari uchun mayor belgilangan.
Faoliyat sektori buyicha: 
Faoliyat u yoki bu sektorida yuzaga keladigan qiyinchiliklar shu sektordagi 
korxonalar uchun, albatta, ma‟lum qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Xuddi shu 
sektorga jalb qilingan bank yoki kredit moliya muassasi ham shu qiyinchiliklar 
bilan yuzma-yuz kelishi shubhasiz. Masalan, bazi tijorat banklarning mintaqaviy 
xususiyati, ularni shu mantaqada etakchi mavqiyaga ega bulgan sektorda 
xatarlarning yuqori konsentratsiyalashuviga yul quyishga majbur qiladi. 
Gejgrafik zonalar buyicha: 
Malumbir mintaqa, davlat yoki qit‟ada iqtisodiy yoki siyosiy qiyinchiliklar 
shu hududa faoliyat kursatayotgan banklarning tulov qobiliyatiga tasir kursatmay 

---

37 
qolmaydi. Bu mamlakatlarning uz qarzlarini tulashga layoqatsizligi ba‟zi 
banlarning, jumladan, yirik banklarni ham murakkab ahvolga solib quyadi. Chunki 
banklar mablaglarning ma‟lum qismini zahiralarni yaratishga sarflashlariga tugri 
keladi.