Boshqaruv maqsadiga qo’yiladigan asosiy talablar

“Samara-bu natija, oqibat, meva. Masalan, ijodiy mehnat samarasi”.“Samaradorlik-bu kutilganicha yoki undan ham ortiq samara beradigan.Samarali, sermahsul. Masalan, samarali mehnat” Iqtisodiyotda “samara”-bu yaratilgan:

• 
  yalpi ichki mahsulot (YaIM)
  
• 
  yalpi milliy daromad (YaMD)
  
• 
  yalpi sof daromad (YaSM)
  
• 
  
  
  Ñ
  ÑÄ=
  yalpi sof daromad (YaSD) kabilarda o‘z aksini topadi. Ammo birgina samaraning o‘zi kishi faoliyatini to‘liq ifodalay olmaydi. Eng muhimi shu samaraga qanday xarajatlar evaziga erishilganini aniqlashdir. Zzero bir xil xarajat qilib turli samara olinishi mumkin bo‘lganidek, bir xil samaraga turli xil mehnat sarfi tufayli erishish ham mumkin.Ijtimoiy ishlab chiqarishning maqsadi ham oz mehnat, moddiy va pul mablag‘lari sarflab ko‘proq samaraga erishishdir. Bu degan so‘z erishilgan samarani (S) sarflangan xarajatga (X) bo‘lish kerak. Bunday taqqoslash samaradorlik (SD) nisbiy ko‘rsatkichini beradi.
  

Kasrning maxraji-bu absolyut miqdorlar bo‘lib, ular ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonida sarflangan:

• 
  yalpi mehnat (YaM)
  
• 
  yalpi xomashyo (YaX)
  
• 
  yalpi fondlar (YaF)
  
• 
  yalpi investitsiya (YaI)lardir.
  

Samara va samaradorlik tushunchalariga nisbatan bunday yondoshish boshqarish ob’ektiga, ya’ni yaxlit ishlab chiqarishga xosdir. Boshqarish samaradorligini aniqlashda bu tariqa yondoshish, albatta no to‘g‘ri bo‘lardi. Chunki bu erda asosiy urg‘u boshqariluvchi ob’ekt (korxona, firma va h.k.) samaradorligiga emas, balki ko‘proq boshqaruv mehnati samaradorligiga, xususan, boshqaruv funktsiyalarining samaradorligiga beriladi.

Shunday qilib, boshqaruv samaradorligi-bu ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda boshqarishning rolini oshirishdan iboratdir.Mezon (kriteriya)-bu taqqoslash yoki baholash uchun o‘lchov, andoza.Masalan, mehnat-kishi qadr-qiymatining mezonidir. Yoki aniqroq misollar:

Samarador- lik mezoni Inteensiv-lik mezoni Iqtisodiy barqarorlik mezoni	S >1 x ^Jmu >1 ^Jfq ^Jmu >1 ^Jihf	S-samara X-mazkur samara uchun sarflangan xarajat Jmu-mehnat unumdorligining o‘sish sur’ati Jfq-fond bilan qurollanishning o‘sish sur’ati Jmu-mehnat unumdorligining o‘sish sur’ati Jihf-ish haqi fondining o‘sish sur’ati
Davlat byudjetidagi taqchillik mezoni Ehtiyojni qondirish	Bd =0,97yoki Bx 0,965 IF ³1	Bd-byudjetning daromad qismi Bx-byudjetning xarajat qismi Bu taqchillik 3-3,5 foizdan oshmasligi kerak. IFn-oziq-ovqat, kiyim-kechak, oyoq kiyimi va hakozalarning jon boshiga iste’mol qilish

3.Boshqaruv qarorlariga qo'yilgan talablar.

T/r	Talablar	Izoh
1.	Ilmiy asoslangan bo’lishi lozim	Boshqaruv qarorlari muayyan ishlab chiqarish holatini tahlil qilishdan kelib chiqishi, iqtisodiy, texnikaviy va boshqa ijtimoiy qonunlarning amal qilishini hisobga olishi, hozirgi zamon fan-texnika yutuqlari negizida qabul qilinishi lo’nda va aniq bo’lishi lozim.
2.	Bir-biri bilan aloqador va yakdil bo’lishi kerak	Muayyan vazifani hal etishda ko’pincha asosiy masalalardan kelib chiqadigan qo’shimcha vazifalarni hal etishga to’g’ri keladi. Bu vazifalar qaror qabul qilinayotgan bosh vazifaga bo’ysundirilishi lozim. Barcha qaror, ko’rsatma, qoidalar bir-biri bilan bog’lanadi. Shuningdek, ular oldindan qabul qilingan va amaldagi qarorlar bilan muvofiqlashtiriladi.
3.	Huquq va javobgarlik doirasida bo’lishi lozim	Rahbar qarorni o’ziga berilgan huquqlar doirasidagina qabul qilishi mumkin. Bu erda gap boshqarishning barcha bo’g’inlarida huquq va javobgarlik ko’lami nisbati to’g’risida boryapti. huquqlar katta, mas'uliyati esa kam bo’lsa, ma'muriy o’zboshimchalikka, o’ylamasdan qaror qabul qilishga yo’l ochiladi. huquqlar ozu, mas'uliyat katta bo’lsa, bu ham hech qanday naf keltirmaydi.
4.	Aniq va to’g’ri yo’nalishga ega bo’lishi kerak	Har qanday qaror va aniq bajaruvchiga tushunarli bo’lishi lozim. qarordan bir necha ma'no kelib chiqishiga va uni turlicha talqin qilish yoki tushunishga yo’l qo’ymaslik kerak.
5.	Vaqt bo’yicha	Axborotlar bilan ishlash vaqtini tejash maqsadida qisqa

	qisqa bo’lishi kerak	muddatli qarorlar qabul qilinishi lozim.
6.	Vaqt bo’yicha aniq bo’lishi lozim	Har qanday qarorning bajarilish muddati aniq ko’rsatilishi kerak. Aks holda uning bajarilishini ob'ektiv nazorat qilish imkoniyatiga ega bo’linmaydi.
7.	Tezkor bo’lishi kerak	Har qanday qaror o’z vaqtida, ya'ni ishlab chiqarishdagi vaziyat talab qilgan vaqtning o’zida qabul qilinishi zarur. Kechikib yoki shoshqaloqlik bilan qabul qilingan qarorning har ikkisi ham zararlidir.
8.	Samarali bo’lishi lozim	Qabul qilingan qarorning samaraliligi deganda qo’yilgan maqsadga eng kam harajat bilan erishish tushuniladi.