Boshqaruv usullari
Boshqarishning nazorat funksiyasi bajarishda qo`llaniladigan usullar tezkor, buxgalteriya hisobi hamda statistika holatiga bog`liq va shularga asoslanadi. Motivatsiya usullari xodimlarni mehnatga chorlaydigan barcha usullarni, ya`ni:
- ish haqi;
- rag`batlantirish tizimi;
- foyda taqsimotiga qatnashish;
- ma`naviy rag`batlar
- yuqori lavozimlarga tayinlash;
- malakalarini oshirish kabilarni o`z ichiga oladi.
Boshqaruvning iqtisodiy usullari
Boshqaruvning iqtisodiy usullari iqtisodiy manfaatlardan foydalanishga asoslanadi. Zero, har bir muayyan jamiyatning iqtisodiy munosabatlari, eng avvalo manfaatlar tarzida namoyon bo`ladi. Manfaatlar uch xilda bo`ladi:
- Umumjamiyat manfaatlari
- Jamoa manfaatlari
- Shaxsiy manfaatlar
Boshqarishning iqtisodiy usullari va ularning shakllari jumlasiga:
- kredit va foiz stavkasi
Davlat kredit tizimi orqali iqtisodiyotga faol ta`sir etadi. Bunda qarzga beriladigan pul miqdorini o`zgartirish uchun foiz stavkasidan foydalaniladi.
Davlat bo`sh turgan pulning tarkibini o`zgartirish orqali bozordagi pulga talab va taklifni o`zgartirishga erishadi. Bo`sh pullar:
- Hozir qarz berish ajratilgan;
- Zahiradagi kredit sifatida turgan pullarga bo`linadi
- Soliq va soliq yuki
Davlat soliq tizimi orqali iqtisodiyotga ta`sir o`tkazadi va boshqarish jarayoniga qatnashadi. Soliqlar hamma davlatlarda mavjud bo`lib, majburiy to`lov shaklidir
Soliqlar boshqaruv jarayoniga uch vazifani bajarish orqali o`z ta`sirini ko`rsatadi:
- Fiskal vazifa, ya`ni davlat xazinasiga pul tushirish
- Iqtisodiy faollikni rag`batlantirish
- Aholining ayrim toifalariga imtiyoz berib, ularni sotsial himoyalash
- Undiriladigan soliq summasining soliq obyekti summasiga nisbatan hisoblangan miqdori soliq yuki(stavkasi) deyiladi
- boj to`lovlari
- subsidiya va sanksiya
Subsidiya – bu davlat tomonidan aniq maqsad yo`lida ishlatish uchun qaytarib olmaslik sharti bilan ajratiladigan pul mablag`idir.
Subsidiya:
- Jahon bozorida milliy manfaatni himoya qilish;
- Dunyo bozorida narx pasaygan sharoitda tovar eksportini to`xtatib turgan firmalarga mada berish;
- Zarur ish bilan shug`ullanuvchi, lekin yangi, hali moliyaviy zaif firmalarni qo`llab- quvvatlash;
- Davlat dasturlari va tavsiyalariga binoan ish tutayotgan firmalarni siylash uchun beriladi
Sanksiya- iqtisodiyot uchun ahamiyati katta korxonalarni tang holatda chiqarib, ularning bir me`yorda ishlab turishini ta`minlash hamda korxonalarni ommaviy bankrot bo`lishiga bermasdan, raqobatchi korxonalarni sonini kerakli miqdorda saqlab turish maqsadlarida amalga oshiriladi.
- litsenziya;
- transfert to`lovlari;
Transfert to`lovlari – bu o`tkazma to`lovlar, davlat byudjet vositalarini qayta taqsimlash shakllaridan biri.
Bu to`lovlar:
- Xususiy tadbirkorlarga subsidiyalar berish;
- Davlat qarzlari bo`yicha foiz to`lovlari
- Ijtimoiy ehtiyojlari ko`rinishida bo`lishi mumkin.
- narx-navo va hokazolar kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |