Bozor iqtisodiyoti sharoitida mehnat bozorida ustuvor o‘rin egallagan kuchli raqobatga bardoshli bo‘lish har bir mutaxassisdan kasbiy kompetentlikka EGA bo‘lish va uni izchil ravishda oshirib borishni taqozo etmoqda

Kurs ishining maqsadi: ushbu kurs ishi maktabgacha ta`lim tizimida faoliyat yuritayotgan tarbiyachilar uchun mo'ljallangan. Taqdim etilgan material ota -onalar uchun foydali bo'ladi
Kurs ishining predmeti: bolalar bog'chasi o'qituvchilari o'rtasida pedagogik tajribani tarqatish.
Kurs ishining ob’yekti: bolalar rivojlanishiga ta`sir qiluvchi omillar.
Kurs ishining vazifasi: maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlanishida ijtimoiy omilning ahamiyatini ochib berish.


1-BOB. Bola rivojlanishi haqida tushuncha. Individ, shaxs, individuallik
Inson taraqqiyoti - bu boshqariladigan va nazoratsiz, tashqi va ichki omillar ta'sirida yuzaga keladigan shaxsni shakllantirish va shakllantirishning murakkab va ko'p qirrali jarayoni. Bolaning rivojlanishi irsiy va orttirilgan xususiyatlarning turli xil sifat va miqdoriy o'zgarishlarini o'z ichiga olgan fiziologik, aqliy va axloqiy o'sish jarayonini nazarda tutadi. Ma'lumki, rivojlanish jarayoni turli xil stsenariylarga muvofiq va har xil tezlikda davom etishi mumkin.
Bola rivojlanishining quyidagi omillari ajralib turadi:

• 
  Prenatal omillar, jumladan, irsiyat, onalar salomatligi, endokrin tizim faoliyati, intrauterin infektsiyalar, homiladorlik va boshqalar.
  
• 
  Tug'ruq bilan bog'liq bolalarni rivojlanish omillari: tug'ruq paytida olingan jarohatlar, chaqaloqning miyasini kislorod bilan etarli darajada ta'minlamasligi sababli paydo bo'lgan barcha lezyonlar va boshqalar.
  
• 
  Erta tug'ilish. Etti oyda tug'ilgan bolalar yana 2 oylik intrauterin rivojlanishdan o'tmaganlar va shuning uchun dastlab o'z vaqtida tug'ilgan tengdoshlaridan ortda qolmoqdalar.
  
• 
  Atrof muhit bolaning rivojlanishiga ta'sir qiluvchi asosiy omillardan biridir. Ushbu toifaga ko'krak suti bilan boqish va undan keyingi ovqatlanish, turli tabiiy omillar (ekologiya, suv, iqlim, quyosh, havo va boshqalar), chaqaloqning bo'sh vaqtini va dam olishini tashkil etish, ruhiy muhit va oilaviy muhit kiradi.
  
• 
  Kichkintoyning jinsi asosan bolaning rivojlanish tezligini belgilaydi, chunki ma'lumki, dastlabki bosqichda qizlar o'g'il bolalardan oldinda, ular yurish va gaplashishni oldinroq boshlashadi.
  

Bolaning rivojlanishiga ta'sir qiluvchi omillarni batafsilroq ko'rib chiqish kerak.
Ma’lum bir yosh davriga xos bo’lgan anatomik, fiziologik (jismoniy) va psixologik xususiyatlari yosh xususiyatlari deb ataladi. Ana shu yosh xususiyatlarni hisobga olgan holda ta’lim va tarbiya ishi tashkil etiladi. Shunda bola rivojlanishiga tarbiya ta’siri kuchli bo’ladi.
Bolalarning tarbiyasiga to’g’ri yondashish, uni muvaffaqiyatli o’qitish uchun bola rivojlanishidagi turli yoshdagi davrlariga xos xususiyatlarni bilish va uni hisobga olish muhimdir. Chunki bola orginizmining o’sishi ham, rivojlanishi ham, psixik taraqqiy etishi ham turli yosh davrlarida turlicha bo’ladi. Abu Ali Ibn Sino, Yan Amos Komenskiy, K.D.Ushinskiy, Abdulla Avloniylar ham bolani tarbiyalash zarurligini uqtirib o’tganlar.
Bolaning o’ziga xos xususiyatini hisobga olish juda murakkab. Chunki bir xil yoshdagi bolalar ham psixik jihatdan turlicha bo’lishi mumkin.
Masalan, ko’rish va eshitish qobiliyati, faolligi, tez anglash, sust fikr yuritishi, hovliqma yoki vazminligi, sergap yoki kamgapligi, serg’ayrat yoki g’ayratsizligi, yalqov yoki tirishqoqligi, pala-partish va chala ishlaydigan, yig’inchoqligi yoki ishga tez kirishib ketishi, qobiliyati kabilar nerv faoliyati tizimining ta’siri bo’lib, o’qituvchi yoki tarbiyachi ularni bilishi zarur.
Bolaning individual – o’ziga xos xususiyatini bilish uchun temperamentning umumiy tiplari va bolaning o’ziga xos xususiyatini o’rganish metodikasini bilish muhim.
Shuningdek, turli yosh davrlarining o’ziga xos rivojlanish qonuniyatlari ham mavjud. Masalan, 5-sinf o’quvchilari bilan 10-sinf o’quvchisini tenglashtirib bo’lmaydi. Shuning uchun bolaning jismoniy va psixik kamoloti quyidagi davrlarga bo’linadi:
1. Go’daklik davri – chaqaloqlik (1 oy) davri tugagandan to bir yoshgacha bo’lgan davr.
2. Bog’chagacha bo’lgan yosh davri – 1 yoshdan 3 yoshgacha.
3. Maktabgacha ta’lim yoshi – 3 yoshdan 7 yoshgacha.
4. Kichik maktab yoshidagi o’quvchilar –7-11-12 yoshgacha.
5. O’rta maktab yoshidagi o’quvchilar (o’smirlar) 14-15 yosh.
6. Katta yoshdagi maktab o’quvchilari (o’spirinlar) – 16-18 yosh.
Zero, O’zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»da ham ta’kidlab o’tilganidek, uzluksiz ta’limni tashkil etish va rivojlantirish tamoyillari ta’limning ijtimoiylashuviga erishish dolzarb masaladir. Ta’lim oluvchilarda estetik boy dunyoqarashni shakllantirish, ularda yuksak ma’naviyat, madaniyat va ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirish kabilar muhim ijtimoiy talablar hisoblanadi.