Reja: 1.Bozor iqtisodiyoti tuzilmasi va asosiy elementlari. 2.Servis xizmati ishlab chiqarish faoliyatining maqsadi va vazifalari. 3.Servis ishining bajarilishining iqtisodiy va ijtimoiy samaradrorligi. 4. Servis ishining ma’nosi, mezonlari va samaradorlik ko’rsatkichlari .Bozor iqtisodiyoti tuzilmasi va asosiy elementlari. - Inson, insoniy jamiyat va iqtisodiyot bir-biridan ajralmas tushunchalardir. Iqtisodiyot inson yordamida, uning manfaatlari yo’lida vujudga kelgan bo’lib, bir vaqtning o’zida xam ayrim insonlarning, xam butun jamiyatning rivojlanishiga katta ta’sir ko’rsatadi. Zamonaviy iqtisodiyot fani iqtisodiyotni buyruqbozlik, bozor va aralash turlarga ajratadi. Buyruqbozlik iqtisodiyoti jamiyatdagi ishlab chiqarishda davlatning roli yetakchi ekanligi bilan tavsiflanadi. Barcha mylk davlatga tegishli bo’lib, u tomonidan qabul qilinuvchi qarorlar iqtisodiyotning barcha soxa va tarmoqlari uchun majburiy xisoblanadi. Bozor iqtisodiyoti - tadbirkorlik faoliyati, xo’jalik xisob-kitobilari, tovar va xizmatlarni ayirboshlashga, talab va taklif o’rtasida tartibga solinuvchi nisbatga asoslangan iqtisodiyotdir. Uni ba’zida erkin tadbirkorlik tizimi deb xam atashadi. Aralash iqtisodiyot - turli xil shakllarda bo’lib, bozor iqtisodiyoti va davlatning iqtisodiy jarayonlarni tartibga solishdagi ishtirokining uyg’unlashuvi bilan tavsiflanadi. Bozor iqtisodiyoti qadimgi davrlarda vujudga kela boshlagan bo’lsada, uch yuz yildan beri amal qilib kelmoqda. Tovarlarni ayirboshlash zaruratidan kelib chiqqan bozor asta-sekinlik bilan jamiyatdagi iqtisodiy aloqalarning asosiy shakliga aylanib bordi. Bozor munosabatlarining rivojlanishi bilan odamlar tovarlarni ayirboshlash qandaydir sirli aloqalarga egaligi tushuna boshlagan bo’lib, ularni Adam Smit o’z vaqtida «ko’rinmas ko’l» deb atagan.
SHu bilan bir paytda odamlarning bozor iqtisodiyotiga o’tish uchun psixologiq jixatdan tayyorligi xam muxim rolь uynaydi. Odamlarda bozorga mos xulq-atvorni shakllantirish va bir vaqtning uzida ularning ma’naviy kadriyatlarini saqlab qolish bozor munosabatlari sharoitlarida iqtisodiyot faoliyati uchun muxim zamin xisoblanadi. Uzbeqiston Respublikasi Prezidentining - SHu bilan bir paytda odamlarning bozor iqtisodiyotiga o’tish uchun psixologiq jixatdan tayyorligi xam muxim rolь uynaydi. Odamlarda bozorga mos xulq-atvorni shakllantirish va bir vaqtning uzida ularning ma’naviy kadriyatlarini saqlab qolish bozor munosabatlari sharoitlarida iqtisodiyot faoliyati uchun muxim zamin xisoblanadi. Uzbeqiston Respublikasi Prezidentining
- kitobiida qayd etilganidek, «bozor iqtisodiyotini mustahkam ma’naviy, ma’rifiy va madaniy asosga tayangan xolda yaratish lozim. Yoshlarda bozor munosabatlari, xayot kadriyatlari tugrisida yuzaqi tasavvur paydo bulishiga yul quymaslik kerak». Bozor iqtisodiyotining asosiy belgilari quyidagilardan iborat: ♦ tartibga solinmaydigan talab, ya’ni iste’molchilar (xaridorlar) uz extiyojlari va to’lov
- layokatlaridan kelib chiqqan xolda nimani va qancha miqdorda sotib olishni uzlari belgilaydilar; ♦ tartibga solinmaydigan taklif, ya’ni korxonalar va ularga tenglashtirilgan boshqa xujalik sub’eqtlari bozor talabi va resurslar imkoniyatlaridan kelib chiqqan xolda chiqariladigan maxsulot nomenqlaturasini (assortimentni) uzlari belgilaydilar; ♦ talab va taklifni muvozanatlovchi erkin narx xosil bulishi; ♦ maxsulot (tovar) ishlab chiqarish va sotishda raqobat. Yuqorida sanab utilgan, bir-birini inqor etmaydigan asosiy belgilar mavjud bo’lganda bozor mexanizmi uzini-uzi tashqi muxitga moslashtirib, tartibga soladi va bu iqtisodiyotning
- samaradorligini belgilab beradi. O’tish davri sharoitlarida bozorning moslashuvi bilan birgalikda qtisodiyotning davlat tomonidan tartibga solinishi xam muxim axamiyatga ega bo’lib, bu bevosita
- boshqaruv shaklida xam, bilvosita soliq va kreditlar yordamida xam amalga oshirilishi mumkin.
- Bozor iqtisodiyotining o’ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat:
2.Servis xizmati ishlab chiqarish faoliyatining maqsadi va vazifalari.
Servis faoliyati iqtisodiy aktiv faoliyatning bir turi bo’lib, bozor munosabatlari
sharoitida turli xil xizmatlar ko’rsatish bilan shug’ullanadi. Ushbu faoliyat xizmat
ko’rsatishning ixtisoslashtirilgan strukturalari orqali amalga oshiriladi, ular o’z navbatida
ushbu tizimning sub’ektlari hisoblanadi. Mavjud sub’ektlar ijtimoiy ehtiyojlarning
miqyosi va mazmunini baholash orqali barcha xoxlovchilarga o’z xizmatlarini taklif etadi
va ularni qondirishga harakat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
