Bozor katnashchilari va ularning xususiyatlari

1. 
   Bozor katnashchilari va ularning xususiyatlari. Xaridorlar, sotuvchilar, ishlab chiqaruvchilar, iste’molchilar, mablag’ quyuvchilar, yollanma ishchilar, ish beruvchilar
   

Bozor qatnashchilarini, odatda, uch guruhga ajratishadi:

a) davlat (davlat tashkilotlari va korxonalari); b) ishlab chiqaruvchilar (xususiy korxona

va firmalar); d) oila-uy xo‘jaliklari (iste’molchilar).

2. 
   Xususiy talab va bozor talabi. Iste’molchi talabi, iste’molchilarning talab chiziglari, iste’molchilar talablarini qo’shish, bozor talabi, «narx-iste’mol» chiziqlari, «daromad -iste’mol» chiziqlari.
   

Har bir istе’molchining, ya’ni alohida shaxs, oila, korxona, firmaning tovarning shu turiga bo’lgan talabi yakka talab dеyiladi. Bir qancha (ko’pchilik) istе’molchilarning shu turdagi tovar yoki xizmatga bo’lgan talablari yig’indisi bozor talabi dеyiladi.

Yakka talab ham, bozor talabi ham miqdor jihatdan aniqlanadi. Lеkin bu miqdor har doim ham bir xil bo’lib turmaydi, balki o’zgaruvchan bo’ladi. Talab miqdorining o’zgarishiga bir qancha omillar ta’sir qiladi. Ularning ichida eng ko’p ta’sir qiladigan omil narx omilidir.

3. 
   Narxga bog’liq talab elastikligi. Elastiklik tushunchasi, ahamiyati, elastik talab, noelastik talab, kesishgan talab elastikligi.
   

4. 
   Absolyut elastiklik va absolyut noelastiklik. Absolyut elastiklik tushunchasi, absolyut elastik talab chizig’i, absolyut noelastiklik tushunchasi, absolyut noelastik talab chizig’i, misollar.
   

5. 
   Aktsionerlik jamiyatlari. Ochiq aktsionerlik jamiyati, uning ustunligi, kamchiligi, yopiq aktsionerlik jamiyati, ustunligi, kamchiligi.
   

6. 
   Masuliyati cheklangan va cheklanmagan jamiyatlar. Masuliyat cheklangan jamiyat tushunchasi, ustun tomonlari, kamchiliklari, masuliyat icheklanmagan jamiyatlar tushunchasi, ustun tomonlari, kamchiliklari.
   
7. 
   Xususiy firma va yakka tartibda faoliyat ko’rsatuvchi. Xususiy firma tushunchasi, ustunlik tomoni, kamchiliklari, yakka tartibda faoliyat ko’rsatuvchi, ustunlik tomoni, kamchiliklari.
   
8. 
   Iste’molchining byudjet chizig’i va xususiyatlari. Byudjet tenglamasi, byudjet chizig’i, iste’molchining tanlov sohasi, byudjet chizig’ining o’zgarishi, daromad o’zgarishi, narx o’zgarishi.
   
9. 
   Iste’molchi muvozanati. Befarqlik chizig’i, byudjet chizig’i, byudjet chizig’i yotiklik burchagi, befarqlik chizig’ining yotiklik burchagi.
   
10. 
    Talabning o’zgarishi. Talab chizig’i, talab chizig’iga ta’sir kiluvchi omillar, iste’molchi daromadi, o’rindosh tovar narxi, to’ldiruvchi tovar narxi, iste’molchilar soni.
    
11. 
    Firmaning foydasi va daromadlari. Foyda tushunchasi, yalpi daromad, yalpi xarajat, o’rtacha daromad, chekli daromad.
    
12. 
    Monopoliya va monopoliyaga qarshi qonun. Monopoliya tushunchasi, jamiyat uchun zarari, monopoliyaga qarshi qonun.
    
13. 
    Bozor iktisodiyotida talab va taklifning ahamiyati. Talab, taklif, talab chizig’i, taklif chizig’i, talabga va taklifga ta’sir qiluvchi omillar.
    
14. 
    Elastiklik nazariyasini amalda qullash. Elastiklik, elastiklik koyeffisenti, talabni narxga ko’ra elastiklik koyeffisenti.
    
15. 
    Talab va taklif chiziqlari va funksiyalari. Talab chizig’i, talab funksiyasi, taklif chizig’i, taklif funksiyasi.
    
16. 
    Ishlab chiqarish resurslari va ishlab chiqarish funksiyasi. Kapital, mehnat, xom-ashyo, ishlab chiqarish jarayoni, ishlab chiqarish funksiyasi.
    
17. 
    Davlatni bozor iktisodiyotiga aralashuvi va oqibatlari. Bozor muvozanati, maksimal narx, tovar tanqisligi, minimal narx, ortikcha tovar.
    
18. 
    Elastiklik koffisiyenti yordamida bozor talabini baholash. Elastiklik tushunchasi, talabni narxga ko’ra elastiklik koyeffisenti, tovar narxi oshganda talabni prognoz qilish.
    
19. 
    Firmaning ishlab chiqarish xarajatlari. O’zgarmas xarajatlar, o’zgaruvchan xarajatlar, umumiy xarajatlar, o’rtacha xarajatlar, chekli xarajatlar.
    
20. 
    Iste’molchini bozordagi harakatini byudjet chegarasi yordamida taxlil qilish. Iste’molchi byudjeti, byudjet chegarasi, tovar narxlarining o’zgarishi, iste’molchi daromadini o’zgarishi.