Bozorga o‘tish sharoitida narx (baho)larning shakllanishi

Bozorga o‘tish sharoitida narx (baho)larning shakllanishi

Reja:
1. Narxning iqtisodiy mohiyati va turlari
2. Korxonaning narx siyosati
3. Narxning shaklllanish strategiyasi va usullari
4. Tarmoqda narxning shakllanishi
5. Narxni aniqlash usullari

Narxning iqtisodiy mohiyati va turlari

• Maxsulot baxosi korxona uchun uning foydasini belgilovchi muxim omili bo‘libgina qolmay, tovarlarni muvafaqiyatli realizatsiyasi (sotishi) dagi sharti xamdir. O‘zaro foydali kelishuvlarni amalga oshirish uchun sotuvchi va xaridorni bog‘lab, ular o‘rtasidagi munosabatlarni belgilovchi sharxlar yoki baxolar kerak. Harido o‘z imkoniyatlardan kelib chiqqan xolda tanlaydi. Bozordagi baxo talab va taklifga binoan erkin belgilanadi, aynan ma’lum bozorda ma’lum vaqtda sotilayotgan tovarning real qiymatini aks ettiradi.

Korxonaning narx siyosati

• Korxonaning narx siyosati
• Korxona iqtisodiyotida baxolar shakllanishida asosiy tomoyil – bu maxsulotni ishlab chiqarish (ishlar, xizmatlari) va sotishga ketgan sarflarni qoplash va kengaytirilgan qayta ishlab chiqarishni ta’minlash, davlat va maxalliy organlarga tegishli soliqlarni to‘lab, korxona xodimlarining ma’lum xayot standartini ta’minlash xajmida iste’mol fondlarni tashkil qilish uchun zarur miqdorda foyda olishdir. Bu vaziyatda foyda baxo, ishlab chiqarish sarflari va sotilgan tovarlar miqdorining funksiyasi bo‘lib yuzaga keladi.
• Bu xolda ishlab chiqarilayotgan maxsulotga ketgan sarf xarajatlar darajasi korxonani o‘ziga bog‘liq bo‘lsa, baxo darajasining shakllanishi va sotish xajmlari esa ko‘proq bozor konyukturasiga bog‘liq. SHuning uchun ko‘proq foyda olishga intilish (foyda ishtiyoqi) xar bir korxonada o‘ziga xos xususiy baxolanish siyosatini olib borishni takazo etadi.
• Bozor baxosinin optimal varianti – bu muvozanat baxosidir. Bu baxo talab xajmi taklifga teppa-teng bo‘lganidagi sharxdir, xamda u aynan shu bozorda va aynan shu vaqtning o‘zida xam sotuvchi, xam xaridorni qondiradigan birdan-bir baxodir. Baxo muvozanat baxosidan past bo‘lsa, talabning ortib ketishi, ya’ni tanqislik yuzaga kelishini payqash qiyin emas. Aksincha, baxo muvozanat baxosidan yuqori bo‘lsa, bozorda taklif ortiqcha bo‘lib ketadi. Muvozanat baxosi uzoq vaqt davom etishi uchun:

Muvozanat baxosi uzoq vaqt davom etishi uchun:

• sotuvchilar va xaridorlar bozor konyukturasi va unda tarkib topayotgan sharxdan to‘la xabardor bo‘lidilar;
• sotuvchilar va xaridorlar shu qadar ko‘pki, bunda xech bir odam yoki gurux sharx ustidan nazorat o‘rnata olmaydi;
• maxsulotlar bir xil bo‘lishi, ya’ni xaridor sifat uchun biror sotuvchiga bozor narxidan yuqoriroq xak to‘lashga, sotuvchi esa narxni kamaytirishga to‘g‘ri kelmaydi;
• sotuvchilar va xaridorlar bozorga xoxlasa kirib, xoxlasa chiqib ketishi kerak;
• talab va takliflarning barqarorligi xuqm surigi lozim, chunki u o‘zgarishi bilan bozor narxi xam o‘sadi yoki pasayadi.
•  

 

•  
• Ub(k)=t/n+F (QQS va aksizsiz)
•  
• Erkin sotish baxosi (erkin ulgurji baxo) korxonaning ulgurji baxosi QQS va aksiz soliqlari asosida tashkil topadi. Erkin ulgurji (sotish) baxo quyidagi tartibda shakllanadi:
• Aksiz solig‘i belgilangan tovarlar uchun: Ub(k)*100= Ub(k)a
• Bu erda 100-aksiz stavkasi.
• Ub(k)a*1,2=Ub
• 1,2 - qo‘shimcha qiymat soliq stavkasi (QQS)
• Ub(k)a – korxonaning ulgurji (sotish) baxosi (aksiz solig‘i inobatga
• olingan xolda);
• Ub – erkin ulgurji (sotish) baxosi.

Korxonaning ulgurji baxosi – mahsulot tannarxiga kiritilgan ishlab chiqarish sarflari va maxsulot sotilishidan tushgan foyda asosida belgilanadi, ya’ni: