Bozorov Javohir 4-variant kompyuterni tashkillashtirish eisa shinasi

Lokal shina. ShK texnikasining rivojlanishi yuqori tezlikdagi operatsiyalarning hissasini oshishiga olib kelmoqda. Ma‘lumki, protsessorning tezligi xotiradan tanlash (yoki yozish) tezligidan, disklardan o‗qish tezligi vidiotizimlarda akslantirish tezligidan oshib bormoqda.
VLB (VESA Local Bus, VESA – Video Equipment Standart Association – videoelektronika sohasidagi standartlar bo‗yicha uyushma) lokal shina standarti 1992-yilda ishlab chiqarilgan. VLB shinasining asosiy kamchiligi uning 80486 mikroprotsessorlari o‗rniga kelgan yoki ular bilan parallel ishlatilayotgan (Alpha, PowerPC) protsessorlar bilan birgalikda ishlatib bo‗lmasligidir.
ISA, MCA, EISA kiritish/chiqarish shinalarining ShK strukturasida joylari belgilanganligi bilan unumdorligi juda pastdir. Zamonaviy ilovalar (ayniqsa grafik ilovalar) o‗tkazish xususiyatini jiddiy ravishda oshirishni talab qiladi. Bu o‗tkazish xususiyatini zamonaviy protsessorlar ta‘minlab bera oladi. O‗tkazish xususiyatini oshirish muammosining yechimlaridan biri tashqi qurilmalarni ulash shinasi sifatida 80486 protsessorining lokal shinasini qo‗llash bo‗ldi. Protsessorning shinasidan tizimli plataga joylashtirilgan tashqi qurilmalarni (disk kontrolleri, grafik adapter) ulash joyi o‗rnida foydalanildi. VLB (yoki VL-Bus) – standartlashtirilgan 32 bitli lokal shina bo‗lib, 486 protsessorining tizimli plataning qo‗shimcha razyomlariga chiqarilgan tizim shinasining signalini ifoda qiladi. Shina 386 sinfiga mansub protsessorlar bilan qo‗llanishi mumkin bo‗lsa ham faqat 486 protsessoriga mo‗ljallangan. Pentium protsessorlari uchun ma‘lumotlar shinasining razryadligi 64 gacha oshirilgan 2.0 spetsifikatsiyasi qabul qilingan, ammo u keng tarqalmadi.
VLB-razyomi konstruktiv ravishda oddiy MSA-razyomga o‗xshaydi, ammo ISA-16, EISA yoki MCA shinalari tizim razyomlarining kengaytmasidir. Protsessor shinasining yuklanish xususiyati cheklanganligi sababli tizimli platada uchtadan ko‗p VLB razyomi o‗rnatilmaydi. Shinaning maksimal taktlash chastotasi 66 MHz, 33 MHz chastotada shina ishonchliroq ishlaydi. Bunda eng yuqori o‗tkazish tezligi 132 Mbayt/s (33 MHz × 4 bayt), ammo unga faqat ma‘lumotlarni uzatish vaqtidagi paketli siklining ichida erishiladi. Haqiqatda, paketli siklda 4×4=16 bayt ma‘lumotni uzatish uchun shinaning 5 taktini talab qiladi, hatto paketli ish tartibida o‗tkazish xususiyati 105,6 Mbayt/s ni tashkil qiladi, odatdagi ish tartibida (manzillar fazasiga bir takt va ma‘lumotlar fazasiga bir takt) esa faqat 66 Mbayt/s ni tashkil qiladi, vaholanki bu ham ISA ga qaraganda ko‗p. Hozirgi vaqtda VLB shinasi juda kam ishlatiladi.