Sifat tóldiruvchi: Yomonga yondashma.
Sifatdosh tóldiruvchi: Sózni aytgin uqqanga, jonga jonni suqqanga.
İnfinitiv tóldiruvchi: Óqimoqni qildim orzu.
Tóldiruvchi sóz kengaytiruvchisidir, ma'lumki, sóz kengaytiruvchisi
gapning konstruktiv bólaklari sirasiga kirmaydi, balki sózlarning
lug'aviy ma'nosini muayyanlashtiruvchi vosita sanaladi. Tóldiruvchi
ham fe'l bilan ifodalangan har qanday bólak yoki qismining ma'noviy
valentligini tóldiradi.
Tóldiruvchining ma'no turlari
Tóldiruvchi ózi birikayotgan fe'lning tabiatiga kóra, funksiya va
shakllariga qarab, ikkiga: vositali va vositasiz tóldiruvchiga
bólinadi.
Vositasiz tóldiruvchi.
Tushum kelishigi shaklida bólgan ikkinchi darajali bólaklar
gapning ótimli ish-harakat ma'nosini ifodalovchi kesimga
bog'lanadi. Ular ish-harakatni tamoman óziga qamrab olgan
predmetni ifodalaydi.Bunday munosabatga kirishgan birikmaning
birinchi xilida ish-harakatni óz ustiga olgan, olayotgan yoki shu
harakat jarayonida paydo bólgan, bólayotgan predmetni
anglatgan ot bilan ótimli fe'l ózaro munosabatga kirishadi.
Vositasiz tóldiruvchi ótimli ish-harakat tomonidan butunning
qismi qamralganini ham anglatishi mumkin.Bunday holda vositasiz
tóldiruvchi funksiyasida kelgan ot, otlashgan sóz chiqish
kelishigida qóllanadi.Masalan: Qani kartoshkadan ol! Yigit tog'
sabzisidan yeb orom olganidan keyin, tog' orasiga kirib ketdi.
Ba'zan chiqish kelishigida kelgan tóldiruvchi ótimli fe'lga bog'lanib,
ish-harakatni tóliq ustiga olgan predmetni ifodalaydi va shuning
uchun ham u vositasiz tóldiruvchi sanaladi: Yólchi uning bilagidan
Do'stlaringiz bilan baham: |
