Bufer sistemalar tayorlashva ularning xossalarini o`rganish

NЕYTRАLLАNISH ISSIQLIGINI ANIQLASH

Ishning maqsadi: moddalarning hosil bo`lish va parchalanish issiklik effektlarini aniqlash.
Kerakli asbob – uskuna va reaktivlar:

1. 
   Termometr;
   
2. 
   stakan (100 ml);
   
3. 
   o`lchov silindr;
   
4. 
   Probirkalar;
   
5. 
   ammoniy nitrat;
   
6. 
   suvsiz kaltsiy xlorid;
   
7. 
   konsentrlangan H₂SO₄;
   
8. 
   2 n xlorid kislota;
   
9. 
   2 n NaOH eritmasi.
   

Ishning bajarilish tartibi:
Eritmalarning hosil bo`lishidagi issiqlik effekti.Ikkita probirka olib, unga 3 ml suv soling va uning haroratini o`lchang. So`ngra biriga 2-3 mikroshpatel ammoniy nitrat, ikkinchisiga esa xuddi shuncha miqdorda suvsiz kaltsiy xlorid (yoki natriy gidroksid) soling. Hosil bo`lgan eritmalarni aralashtirib, haroratini o`lchang. Nima uchun bir probirkada haroratning pasayishi, ikkinchisida esa,ko`tarilishi kuzatildi? Erigan moddalarning kristall panjara energiyasi va ionlarning gidratlanish issiqligini taqqoslash orqali javobingizni asoslang.

Moddalar	NH4NO3		CaCl2		NaOH
H kristall panjara, kDj/mol	-648		-2198		-884
Ionlar	NH4^+	NO3^-	Ca^2+	Cl^-		Na^+	OH^-
H gidratlanish kDj/mol	-1615	-351	-422	-510		-326	-309

Eritma hosil bo`lishida hajmning o`zgarishi.100 ml stakanga 30 ml suv solib, unga asta-sekin 30 ml konsentrlangan sulfat kislota qo`shing. Eritmani aralashtiring va sovuting. So`ngra uning hajmini o`lchang. Nima uchun hosilbo`lgan eritmaning hajmi o`zaro qo`shilgan moddalarning hajmiga teng kelmaydi? Erish jarayonining mexaniziminihisobga olgan holda javob bering.
Xlorid kislotaning ishqor eritmasi bilan neytrallanganda issiqlik effektini aniqlash.Tajriba oddiy kalorimetrda o`tkaziladi. Kalorimetr 200-300 mlli tashqi stakan va 0,1 darajalarga bo`lingan termometr tushirilgan ichki stakandan iborat. Tashqariga issiqlik o`tkazishni kamaytirish uchun ichki stakan po`kak probka ustiga kiyiladi. Kalorimetrning ichki stakanning 0,1 g aniqlik bilan tortib oling (m₁), so`ngra unga byuretkadan 25 ml 1 n xlorid kislota eritmasidan quying va stakanni yana kalorimetrga joylashtiring. Boshqa quruq stakanga esa byuretkadan 25 ml 1 n ishqor (NaOH yoki KOH) eritmasidan quying. Xlorid kislota eritmasining haroratini 0,1<sup>0</sup>S aniqlik bilan o`lchang. Ishqor eritmasining haroratini o`lchash shart emas, chunki ikkala eritma bir xonada saqlanganligi uchun 1 xil haroratga ega bo`ladi. Termometrni kislota eritmasidan chiqarmay turib, tezlik bilan ishqor eritmasini kislotaga quying.Eritmani ehtiyotlik bilan termometr yordamida aralashtirib turib harorat o`zgarishini kuzating.
Harorat ko`tarilishi to`xtagandan so`ng, eritma haroratini belgilab oling. Eritma uy haroratigacha sovigandan so`ng, kalorimetrning ichki stakanini eritma bilan birga 0,1⁰S aniqlik bilan tortib oling (m₂).Tajriba ma’lumotlarini jadvalga kiriting va hisoblang.

Ichki stakanning massasi	m1, g
Kislota eritmasining xajmi	Vkis, ml
Ishkor eritmasining xajmi	Vishk, ml
Kislotaning konsentratsiyasi	Skis, mol/l
Ishkorning konsentratsiyasi	Sishk, mol/l
Boshlangich xarorat	t1^0, C
Oxirgi xarorat	t2^0, C
Ichki stakanning eritma bilan massasi	m2, g
Eritma massasi	m0, g

Neytrallanish reaksiyasi vaqtida ajralib chiqqan issiqlik eritmani isitishga sarflanadi.
Eritmaning issiqlik sig`imi suvning issiqlik sig`imiga teng deb,qabul qilish mumkin. Kalorimetrni isitishga sarflangan issiqlikni hisobga olmasa ham bo`ladi. Eritma massasini ushbu ayirmadan aniqlaymiz:
Tajriba natijasida ajralib chiqqan joullar bilan ifodalangan issiqqik miqdori 25 ml 1 n, ya’ni 25/1000 g 0,025 g/ekv eritma neytrallanganda hosil bo`ladi. Issiqlik effekti esa bir g/molga nisbatan olinadi va kj/mol (yoki kkal/mol)da ifodalanadi. Demak,

Mavzuni mustahkamlash uchun nazorat savollari

1. 
   Tеrmоdinаmikа nimаni o’rgаnаdi?
   
2. 
   Tеrmоdinаmikаdаgi аsоsiy tushunchаlаrga izоh bеring.
   
3. 
   Tеrmоdinаmikаning birinchi qоnuniga ta’rif bering?.
   
4. 
   Izоbаrik, izохоrik vа izоtеrmik vааdiаbаtik jarayonlarni tushuntiring.
   
5. 
   Tеrmоkimyo. Lаvuаzе-Lаplаs qоnuni nima?.
   
6. 
   Gеss qоnuni, undаn kеlib chiqаdigаn хulоsаlаr.