Bug'doydoshlar (boshoqdoshlar) (roaseaye) (gramineae) oilasi

BUG‘DOYDOSHLAR OILASI.


Reja:
1. Bug‘doynamolar qabilasi bug`doydoshlar, qabilasi.
2. Bug`doy o`simligining biologiyasi
3. Bug`doydoshlar oilasiga mansub o`simliklarni tuzilishi.
4. Xulosa
5. Foydalanilgan adabiyotlar

KIRISh

Yer yuzidagi insonlarning ko’pchiligi bug’doy o’simligining donini asosiy oziq –ovqat sifatida foydalanadi va birinchi non sifatida qadrlaydi. Bug‘doy insoniyat uchun eng muhim oziq-ovqat ekini hisoblanadi va yer shari aholisining asosiy qismi (70%) bug‘doy unidan tayyorlangan mahsulotlarni iste’mol qiladi. Bug‘doydan tayyorlangan oziq-ovqat mahsulotlari mazali, to‘yimli, yaxshi hazm bo‘ladi. Bug‘doy donidan un, undan xilma-xil oziq-ovqat mahsulotlari: non, shirin kulcha, makaron, yorma, pechenya, bolalar ovqati, konditer mahsulotlari, spirt va boshqalar olinadi. Bug‘doy uni hech qachon hech kimni ko‘ngliga urmaydi, inson o‘ziga kerakli kuch va quvvatni nondan oladi, organizm uchun zarur vitaminlar V₁, V₂, RR va kalsiy, temir va fosfor ham nonda bo‘ladi. [50]

Bug‘doy donidan kraxmal, dekstrin olinadi, somoni, qipiqlari chorva mollar uchun ozuqa sifatida foydalaniladi. 100 kg doni 117; 100 kg somoni 30 ozuqa birligi saqlaydi. Somonidan dag‘al xashak, senaj tayyorlanadi, Bundan tashqari somonidan sifatli qog‘ozlar, savat va shlyapalar tayyorlashda, qurilishda ishlatiladi. Bug‘doy donida 11-20% oqsil 65-75% kraxmal, 2% yog‘ va shuncha miqdorda yog‘ochlik va kul bo‘ladi. Bug‘doy tarkibidagi eng muhim ko‘rsatkich oqsil va kleykovinadir. Bug‘doy doni tarkibidagi oqsil miqdoriga qarab foydalaniladi, oqsil miqdori o‘ta kam bo‘lsa 11 - 13% chorva mollariga ozuqa, 14- 15% non, 17-18% makaron tayyorlanadi.[14].
O’tgan asrning ikkinchi yarimidan boshlangan yer yuzidagi ekologik o’zgarishlar, ayniqsa Janubiy Orol dengizi qirg’oqlarida joylashgan, O’zbekiston respublikasining go`zal va ajralmas bo’limi hisoblangan Qoraqalpog’iston Respublikasi hududida o’zining eng kuchli teskari tasirlarini ko’rsata boshladi.Bu ko’rinishlar qishloq xo’jaligining zarurli sohalaridan hisoblangan o’simlikshunoslik,bog’chilik,uzumchilik va boshqa xalq xo’jaligining sohalarida sezilarli darajada zararli tasirlarini ko’rsata boshladi. Keyingi suv tanqisligi yillarida (1984,1997,2001,2004) respublikamizning aholisida ko’pgina madaniy va yovvoyi turda o’sadigan o’simliklar dunyosining soni va sifati, hajmi va tarqalish areallari juda kamayib ketdilar
Qishloq xo‘jaligi xalq xo‘jaligi ishlab chiqarishini xom-ashyo va insoniyatni iste’mol qiladigan oziq-ovqat mahsulotlari bilan taminlashning asosiy manbasi. Shuning uchun ham O`zbekistonda qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarish saviyasi juda muhim o‘rin tutadi.
Keyingi mustaqillik yillarida qishloq xo‘jaligida olib borilgan islohatlar ayniqsa, fermerlik harakati, arendatorlar va qishloq xo‘jalik samarali mahsulotlarini qishloqda qayta ishlashga bo‘lgan urinishlar orqali samarali yutuqlarga erishishga muvaffaq bo‘lindi. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi haqidagi bilim va malakalarni ushbu kadrlarga yoshligidanoq chuqur o‘rgatilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Demak, bundan ko‘rinadiki, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarish haqidagi bilim va malakalarni yosh avlodga amaliy o‘rgatish, ularning samarasini oshirish Ona Vatan oldidagi katta vazifalardan biri hisoblanadi.