Бухоро давлат университети ҳузуридaги илмий дaрaжa берувчи phD

Тадқиқотнинг республика фан ва технологиялари ривожланиши устувор йўналишларига мослиги. Диссертация республика фан ва технологиялар ривожланишининг I. “Ахборотлашган жамият ва демократик давлатни ижтимоий, ҳуқуқий, иқтисодий, маданий, маънавий-маърифий ривожлантириш, инновацион иқтисодиётни ривожлантириш” устувор йўналишига мувофиқ равишда бажарилган.
Муаммонинг ўрганилганлик даражаси. Жаҳон адабиётшунослигида бу муаммони тадқиқ этиш анча илгари бошланган². Рус ва қардош халклар адабиётшунослиги, адабий танқидчилик тарихини кузатар эканмиз,³ жанрлар масаласи рус адабиётшунослигида бир қадар ўрганилган бўлса-да, қирғиз, қозоқ, арман, озарбайжон;тожик, туркман белорус ва инглиз адабиётларида ҳозирча алоҳида ўрганилмагани кўринади. Рус адабиётшуноси И. Попов танқид жанрларини тасниф қилганда, мунозарали (полемик) танқидни ҳам алоҳида ажратган, қозоқ олими Т. Какишев эса жанр сифатида баҳс характеридаги мақолани ҳам алоҳида таъкидлагани кўринади⁴.
Баҳс, полемика, дискуссия, мунозара каби тушунчалар турли луғатларда турлича изоҳланганини кўриш мумкин⁵. Адабий танқид назариясида адабий-танқидий баҳсни ўрганиш тадқиқ этилиши зарур бўлган масалалардан бири эканлигини таъкидлаб, адабиётшунос олим Б.Назаров унинг ўзига хослиги, тараққиёти ҳақида фикр билдириб ўтади⁶. “Ўзбек адабий танқидчилиги” ўқув қўлланмасида адабий танқид жанрларидан адабий мақола ҳақида фикр юритилади⁷. Адабиётшунос Б. Йўлдошев 60-70-йилларда тақриз, адабий обзор, мемуар, адабий портрет, тақриз мактуб, тақриз-баҳс, тақриз-монография, мақола диалог, мақола–суҳбат, адабий ўйлар каби адабиётшунослик ва адабий танқиднинг жанр ҳамда турларини ривожлантириш борасида ҳам изланишлар олиб борилганлигини таъкидлаб ўтади, аммо уларга алоҳида тўхталмайди⁸. Адабиётшунос Б. Раҳмонов “Ўзбек адабий танқидчилиги” қўлланмасида тақриз, муаммоли мақола, суҳбат каби жанрлар қаторида баҳс ҳақида ҳам қисқа бўлса-да, тўхталиб ўтади⁹. Адабий танқидчиликда адабий-танқидий жанрлар ҳақидаги назарий муаммолар адабиётшунос Ш. Ахмедованинг “Ўзбек адабий танқидининг жанрий таркиби” деб номланган монографиясида тадқиқ этилиб, баҳс-мақола муаммоли мақола таркибида тасниф қилинади¹⁰. Ўзбек танқидчилари, адабиётшунос олимларидан С.Мамажонов, А.Расулов, С.Содиқ,
Н. Худойберганов каби олимларнинг тадқиқотларида адабий танқиднинг жанрий хусусиятлари ҳақида баъзи бир фикрлар билдирилиб, баъзи жанрларнинг тараққиёти, шу жумладан баҳснинг адабий жараёндаги ўрни ҳақида айрим қарашлар учрайди. Академик Б. Валихўжаевнинг “Ўзбек адабиётшунослиги тарихи” китоби мумтоз адабиётшуносликдаги адабиётшунослик ва адабий танқид жанрлари ҳақида илмий-назарий қарашларга бойлиги билан ажралиб туради¹¹. Аммо бу тадқиқотда баҳс ҳақида фикр юритилмаган. ХХ асрнинг бошлари муосир адабий танқиди шаклланиб келаётган бир пайтда баҳс – мунозаранинг кучайиши (Усмонхон, А.Саъдий, Ойбек, Айни кабилар ижодида) унинг муҳим хусусиятларидан бири сифатида кўринади. Кейинги даврларда ҳам ўзбек адабиётшунослигида адабий-танқидий баҳс- анча ривожланди, турли хил намуналари яратилди, етарли даражада намуналари кўплиги боис маълум бир даврда яратилган баҳсу мунозараларни алоҳида тадқиқ этиш зарурати яққол кўринмоқда.