Burchak - Umumiy uchga ega bo’lgan ikki nurdan tashkil topgan geometrik shakl burchak deb ataladi (1-rasm).
- Nurlar burchakning tomonlari, ularning umumiy nuqtasi burchakning uchi deb ataladi. O nuqta - burchakning uchi;
- OA va OB nurlar – burchakning tomonlari .
- < AOB yoki < O ko’rinishda belgilanadi.
-
1-rasm. 2-rasm. - 2-rasmda burchakning ichki qismi (sohasi) chizib ko’rsatilgan.
Agar burchakning tomonlari bir to’g’ri chiziqni tashkil qilsa, bu burchak yoyiq burchak deb ataladi. - Agar burchakning tomonlari bir to’g’ri chiziqni tashkil qilsa, bu burchak yoyiq burchak deb ataladi.
- Har qanday to’g’ri burchaklar bir-biriga teng, yoyiq burchak 180o bo’lgani uchun u ikkita to’g’ri burchakka teng.
1-ta’rif. Aylana to’la yoyining ¼ - 1-ta’rif. Aylana to’la yoyining ¼
- ( to’rtdan bir) qismi 90o ga teng. Kattaligi 90o ga teng burchak to’g’ri burchak deyiladi. To’gri burchakning d harfi bilan belgilanadi
- (fransuzcha droit – to’g’ri degan manoni bildiradi)
- d = 90o.
- 2-ta’rif. To’g’ri burchakdan kichik burchak o’tkir burchak deyiladi.
- 3-ta’rif. To’g’ri burchakdan katta, ammo yoyiq burchakdan kichik burchak o’tmas burchak deyiladi.
- 4-ta’rif. Bir nuqtadan chiqqan nur, o’sha nuqta atrofida aylanib, avvaligi holatini olishi natijasida hosil bo’lgan burchak to’la burchak deyiladi. (3-rasm).
3-rasm. O’quv jarayonida burchaklarni o’lchash uchun transportirdan foydalaniladi. - O’quv jarayonida burchaklarni o’lchash uchun transportirdan foydalaniladi.
- Bittadan tomonlari umumiy bo’lib ,qolgan tomonlari to’g’ri chiziqni tashkil etgan burchaklar qo’shni burchaklar deyiladi.
- (4-rasm).
- < BOC va < AOB – qo’shni burchaklar.
- Qo’shni burchaklar birgalikda yoyiq burchakni tashkil qilgani uchun ularning kattaliklari yig’indisi 180o ga teng bo’ladi.
- α+β=180o
-
4-rasm Berilgan har qanday burchak uchun uning har bir tomonini davom ettirib, ikki usul bilan qo’shni burchaklar yasash mumkin. (5-rasm). - Berilgan har qanday burchak uchun uning har bir tomonini davom ettirib, ikki usul bilan qo’shni burchaklar yasash mumkin. (5-rasm).
-
- Vertikal burchaklar deb, birining tomonlari uchiga nisbatan davom ettirish natijasida hosil bo’lgan burchaklarga aytiladi (6-rasm).
5-rasm. 6-rasm. - Burchak bissektrisasi
- Uchburchakda burchak uchidan chiqib, bu burchakni teng ikkiga bo’luvchi nur uning bissektrisasi deyiladi.
- Uchburchak ABC da AK – bissektrisa, u yoki
- la yoki lBC deb yoziladi, bunda < BAK= bo’ladi (7-rasm).
7-rasm.
Do'stlaringiz bilan baham: |