Burg’ulash minoralarini hisoblash asoslari

n................................................. 1,0 1,25 1,40 1,55 1,65
Koeffitsient β formula bo’yicha aniqlanadi:
β = 1 + m_p ξ, (7)
bu yerda m_p= 0,12 – shamolning tezkor bosimi pulsatsiyasining koeffitsienti; ξ – minora (machta)ning erkin tebranishlari davriga ko’ra aniqlanadigan dinamiklik koeffitsienti.


1-rasm. Minoralar ko’ndalang kesimining sxemalari
Erkin tebranishlar davrini T hisoblashda (s) minora yoki machta, tepadagi bo’sh uchida quyida keltirilgan vazni to’plangan, pastda qisib qo’yilgan vertikal sterjendek ko’rib chiqiladi:
(8)
Bu yerda M_p – keltirilgan vazn; S – konstruksiyaning ko’ndalang bikriligi.
Ishdan xoli holatda
(9)

Bu yerda N – konstruksiya balandligi, m; E – stoykalar materialining elastiklik moduli, Pa; I – kesim inersiyasining minimal momenti, m⁴; minoralar uchun I ni pastki asosdan N/3 balandlikda aniqlash tavsiya qilinadi; M_k, M, M_s – kronblok, konstruksiya (zinalar, polati va boshqalar bilan) va barmoqdan keyin o’rnatilgan shamlar yig’masining vazni, kg.

Ix = 4 I_o + Fa²(6.20)
Iy = 4 I_o + Fb²
uchta tutib turuvchi stoykali konstruksiya uchun
Ix = 3I_o + 2/3Fa² (11)
Iu = 3I_o + 1/2Fb²
Bu yerda I_o – kesimning og’irlik markazidan o’tadigan o’qqa nisbatan stoyka kesimining o’qli inersiya momenti; F – stoykaning ko’ndalang kesimining maydoni.
Erkin tebranishlar davriga ko’ra T dinamiklik koeffitsienti ξ quyidagi qiymatlarga ega:

T, s....................................0,25 0,5 1,0 2,0 3,0 4,0
ξ........................................0,44 0,88 1,75 2,25 2,65 2,96
ξ oraliq qiymatlari chiziqli interpolyatsiya bilan aniqlanadi. T˂0,25 s bo’lganda shamol yukining dinamik tashkil etuvchisi hisoblanmaydi, ya’ni koeffitsient β birga teng olinadi.
Aerodinamik koeffitsient s_a quyidagi qiymatlarga ega: shamolga ro’para tomondan qoplamali yuzalar uchun 0,8; shamolga teskari tomondan 0,6; teng tomonli burchaklar uchun 2,0.

2-rasm.To’rtta tutib turuvchi stoykali konstruksiya uchun
Dumaloq kesimli sterjenlar uchun s_a qiymati r_ond² parametrga ko’ra aniqlanadi, bu yerda d– sterjen diametri, m:
r_ond², N................................5 5-8 8-15 15-25 25-100 100-1000
s_a ....................................1,2 1,0 0,7 0,5 0,6 0,7
Shamol yukini hisoblashda minoralar va machtalar tezkor bosim o’zgarishiga muvofiq ko’pi bilan 10 m balandlikdagi uchastkalarga bo’linadi.
Shamolga ro’para (yoki uchastkaga) shamol yuki:
W_n = r_onβ∑f_ic_ai, (12)
Bu yerda f_i – fermaning i-elementi yuzasiga proeksiyasining maydoni; c_ai - fermaning i-elementi suyuqlik koeffitsienti.
1-jadval

	Koeffitsient m3
	To’ldirish koeffitsienti φi
	0,1	0,2	0,3	0,4	0,5	0,6 va yuqori

Samolga teskari panelga shamol yuki:

W_z= m_z W_n (13)
Bu yerda m_z – panellar b₁ orasidagi masofaning panel balandligiga h_o nisbatini hisobga oluvchi koeffitsient (14-jadval); φ_n – shamolga ro’para panelni to’ldirish koeffitsienti.
Koeffitsient φ_n panelni tashkil qiluvchi elementlar proeksiyalarining maydoni yig’masining panelning gabarit maydoniga F_r nisbatiga teng.
(14)

Panelga shamol yuki uning og’irlik markazida sarflanadi. Panel trapetsiya shaklida bo’lsa, uning og’irlik markazi asoslar o’rtalarini ulaydigan to’g’ri chiziqda, pastki asosdan h₁ masofada bo’ladi.
(15)
Bu yerdah_o - panel balandligi; B₁ va b₁ – panelning pastki va yuqori asoslarining o’lchamlari.
Shamdonga o’rnatilgan shamlar yig’masiga shamol yuki hisoblashda yig’ma ham ko’pi bilan 10 m balandlikdagi uchastkalarga bo’linadi. Har bitta uchastka uchun shamol yuki formula bo’yicha aniqlanadi:
(16)
Bu yerda 1,4 – shamlar yig’masining aerodinamik koeffitsienti; f – uchastka yig’masining qoplama bilan to’silmagan maydoni.
Shamol yuki yig’ma uchastkalarining ochiq qismlari geometrik markazlarida sarflanadi.
Shamdonga o’rnatilgan shamlar yig’masi barmoqqa yoki sham qabul qilgichga, gorizontal tashkil etuvchisi R_g kattaligi bo’yicha teng bo’lgan va reaksiyaga R_p qarama-qarshi yo’nalgan yuklamani yaratadi (3, a-rasm):
(17)
Bu yerda G – shamlar yig’masining vazni; l_s – shamning uzunligi; α – shamlar gorizontga og’ishi burchagi; vertikal quduqlar uchun α ≈ 88˚, qiya quduqlar uchun qo’shimcha quduqning qiyalik burchagini hisobga olish kerak; h_p– barmoq yoki sham qabul qilgichni o’rnatish balandligi.


3-rasm. a – shamlar yig’masi vaznining; b – arqon lebedkali tarmog’ining tortishishining ta’siridan gorizontal yuklamalar sxemalari.
Arqonning lebedkali tarmog’i tortishishining gorizontal tashkil etuvchilari minoralarga va machtalarga kronblok 2 va tortuvchi g’altak 1 mahkamlangan joylarda ta’sir qiladi (3, b-rasm).
Birinchi holda gorizontal tashkil etuvchi
R_{1 k} = R_l sinβ, (18)
ikkinchi holda
R_{2 k} = R₂+ R₃ = R_l (sinβ + sin γ), (1 9)
Bu yerda R_l – lebedkali tarmoq tortishishi; β va γ – arqon tarmog’ining yo’nalishi bilan vertikal orasidagi burchak.

Burg’ulash minoralarini hisoblash asoslari.
Reja:

1. 
   Minoralarga va machtalarga ta’sir ko’rsatuvchi vertikal yuklamalar.
   
2. 
   Minoralarga va machtalarga ta’sir ko’rsatuvchi gorizontal yuklamalar.
   
3. 
   Minoralar va machtalarning aerodinamik koeffitsenti.