Бурҳониддин марғиноний исми, унвони ва куняси хусусида

BURHONIDDIN MARG‘INONIY DAVRIDAGI UST-BOSh KIYIMLARI HAQIDA

“Kiyinish har bir xalqning qadim zamonlardan buyon yashab kelayotgan mintaqasi, shart-sharoiti”, turmush tarzi, udum, urf-odatlari, tabiati bilan ham chambarachas bog‘liq bo‘lgan”, deydi Mahmud Sattor o‘zining “O‘zbek udumlari” kitobida². Darhaqiqat xalqimizning milliy kiyimlari ham tarixiy va iqlim sharoitidan kelib chiqqan holda tikilgan³. Binobarin,

¹Bu haqda qarang: L.P.Potapov. Drevniy obыchay, otrajayuщiy bыt kochevnikov // Tyurkologicheskiy sbornik. T.I. 1951. S. 168, 174.
² Mahmud Sattor. O‘zbek udumlari...– B. 90.
³ Bu haqda qarang: Pugachenkova G.A. Nekotorie izobrazitelnie syujetы na pamyatnikax iskusstva drevnego Sogda // IOON AN Tadjikistana. 1952. Vыp. 2; Pugachenkova G.A. K istorii kostyuma Sredney Azii i Irana XV pervoy polovinы XVI v. po dannыy miniatyur // Trudы SAGU. LXXXI. T., 1956; Suxareva O.A. Drevnie chertы v formax golovnыx uborov narodov Sredney Azii. // TIEAN. Novaya seriya. T.XXI. M-L., 1954; Bikjanova M.A. Mursak-starinnaya verxnyaya odejda uzbechek g.Tashkenta // Pamyati M.S.Andreeva. TIIAE. And. Tadj. T. SXX. S., 1960; Lobacheva N.P. Sredneaziatskiy kostyum rannesrednevekovoy epoxi. 2. Kostyum narodov Sredney Azii. M. Nauka, 1970; Gorelik M.V. Sredneaziatskiy mujskoy kostyum na miniatyurax XU-X1X vv.// Kostyum narodov Sredney Azii. M. Nauka, 1970 // Bikjanova M.A. Odejda uzbechek Tashkenta XIX - nach. XX vv. Kostyum narodov Sredney Azii. M. Nauka, 1970; Suxareva O.A. Voprosы: izucheniya kostyuma narodov Sredney Azii //Kostyum narodov Sredney Azii. M. Nauka, 1970; Nemseva N.B. K istorii tkaney i odajdы naseleniya Sredney Azii XV v // Iz istorii iskusstva velikogo goroda. T., 1972; Lyushkevich F.D. Odejda tadjikskogo naseleniya Buxarskogo oazisa v pervoy polovine XX v. // Materialnaya kultura i xozyaystvo narodov Kavkaza, Sredney Azii i Kazakstana. L.: Nauka, 1978; Rassudova R.Ya. K istorii odejdы osedlogo naseleniya Ferganskogo, tashkentskogo i Zarafshanskogo regionov // Materialnaya kultura i xozyaystvo narodov Kavkaza, Sredney Azii i Kazakstana. L.: Nauka, 1978; Abdullaev T.A., Xasanova S.A. Odejda uzbekov X1X-XX vv.T.:Fan, 1978; Suxareva O.A. Opыt analiza pokroev traditsionnoy
«tunikoobraznoy» sredneaziatskoy odejdы v plane ix istorii i evolyusii // Kostyum narodov
Sredney Azii. M. 1979; Maxkamova S.M. K Istorii tkachestva v Sredney Azii // Xudojestvennaya kultura Sredney Azii IX-XIII vekov. T., 1983; Rassudova R.Ya. Sravnitelnaya xarakteristika mujskoy odejde naseleniya Fergansko-Tashkentskogo regiona (XIX-XX vv.) // Traditsionnaya odejda narodov Sredney Azii i Kazaxstana. M. 1989; Sodiqova N. O‘zbek milliy kiyimlari.
tarixiy voqeiylik, yashash sharoiti tufayli insonlar o‘zlariga yashash uchun mos va eng qulay bo‘lgan liboslarni kiyishga odatlanganlar. Burhoniddin Marg‘inoniy davri to‘g‘risida so‘z yuritganimizda bir vaqtlar ayrim o‘quvchilarimiz o‘sha davrning kiyimlaridan ma’lumotlar berishimizni so‘ragan edilar. Endi o‘ylab ko‘rsak nafaqat kiyinishga o‘ch bo‘lganlar, balki oddiy kishilarga ham bu mavzu xuddi taomlar kabi juda qiziqdir.
Akademik Karim Shoniyozov Qoraxoniylar davlatining asosiy tanyach kuchi bo‘lgan qarluqlar kiyimlariga doir quyidagi ma’lumotlarni keltiradi: “Qarluqlar davrida kiyim va bezaklarga ham katta e’tibor berilgan. Ustki kiyimlar asosan jun iplardan to‘qilgan matolardan tikilgan. Turkiy xalqlarda qadimdan qo‘llanib kelingan dastgohlarda (do‘konlarda) iplardan mato to‘qilgan. To‘qimalarning ishlanganlari bozorga ham chiqarilgan, albatta. Yuqori tabaqadagi (xoqon, xon, bek va b.) kishilarning kiyimlari ko‘pincha ipakli matolardan tikilgan. Ipak matolar Movarounnahrdan va Sharqiy Turkiston orqali Xitoydan keltirilgan.