Buxgalteriya balansi

Aktiv (lot. activus – faol, ta’sir-chan, ishchan) – 1) buxgalteriya balansining chap qismi, korxonaning muayyan sanada va pul ifodasida barcha vositalarini, ularning tarkibi va joylashuvini (asosiy fondlar, aylanma vositalar, pul vositalari, kapital sarflar, qarzdorlik talabnomalari va boshqalar) aks ettiradi; 2) korxona yoki tashkilotning mulki yoki resurslari (bino, mashina, nakd pul, qimmatbaho qogʻozlar va boshqalar). Pulga tez so-tilishi (aylanishi) mumkin boʻlgan, bo-zori chaqqon A. (veksellar, qimmatbaho qogʻozlar, oltin, nakd pul va boshqalar) likvid A. deyiladi.
Passiv (lot. passivus — harakatsiz) — 1) korxonaning hamma qarzlari va maj-buriyatlari (aktivning teskari holati); 2) buxgalteriya balansining oʻng qismi, korxona mablagʻlarining paydo boʻlishi, egaligi va maqsadlariga qarab guruhlangan (oʻz zaxiralari, boshqa muassasalardan olingan qarzlar) moliyalash manbalarini ifoda etadi.
Buxgalteriya balansi — buxgalteriya hisoboti aniq hisobot sanasida yakunlovchi, mablagʻlarning sarflanishi, manbai va maqsadini taʼriflovchi, jamlovchi, umumlashtirilgan jadvalda pul hisobida aks ettiruvchi hujjat. Buxgalteriya balansi korxona, tashkilot, firma va boshqa xoʻjalik yurituvchi subʼektlarning mulkiy holatini qiymat koʻrinishida taʼriflab beradi. Buxgalteriya balansi umumlashtirilgan jadval shaklida korxonaning mulklari tarkibini, ularning joylashtirilishini, manbalarini, mablagʻlarning sarflanishi va safarbar etilishini hisobot sanasida qiymat jihatidan aks ettiradi. Buxgalteriya balansi 2 qismdan iborat boʻlib, chap tomoni aktiv, oʻng tomoni passiv deb ataladi. Aktiv va passiv bir-biriga teng boʻladi.
O'rta asrlarda o'sha davr bankirlari mablag'larning kirib kelishi va chiqishini yozishni o'z zimmalariga olishgan. Mijoz omonatiga bir oz pul qoldirganida, u "debet dare" deb qayd etilgan. Bu, albatta, bankirga omonatni qo'ygandan keyin o'sha mijozga qarzdorligini ko'rsatdi. Aksincha, mijoz o‘z pulini olmoqchi bo‘lganida, bankir mablag‘larning chiqib ketishini qayd etish uchun uni “debet habere” deb yozib qo‘ygan. Bugungi kunda ushbu harakatlar uchun ishlatiladigan atamalar juda o'xshash va tushunish uchun muhimdir. Shuning uchun biz ushbu maqolani tushuntirishga bag'ishlaymiz debet va kredit nima
Buxgalteriya hisobida debet va kredit shartlari Ular ushbu sektordagi eng asosiy tushunchalardir. Agar biz o'zimizni moliya olamiga bag'ishlamoqchi bo'lsak yoki hech bo'lmaganda uni yaxshi tushunmoqchi bo'lsak, bu ikki element bizga juda aniq bo'lishi kerak. Shu sababli biz debet va kredit nima ekanligini, bu ikki tushuncha o'rtasidagi farqni va ular turli xil hisobvaraqlarda qanday qayd etilishini tushuntiramiz. Shunday qilib, agar siz hali ham ushbu ikki atama bilan adashsangiz, o'qishni davom ettiring.
Buxgalteriya hisobidagi debet haqida gapirganda, biz kompaniya oladigan daromadni nazarda tutamiz. Bular hisobda to'lov sifatida aks ettiriladi. Shuning uchun debet moliyaning kamayishi va investitsiyalarning o'sishini ifodalaydi. Boshqacha qilib aytganda: Bu aktivlar va xarajatlarning o'sishini aks ettiradi. Vizual darajada, odatda, buxgalteriya hisoblarining chap ustunida ko'rsatiladi.
Asosan, debet hisobvarag'iga daromad keltiruvchi barcha operatsiyalarni qayd etadi. Izohga kelsak, u to'lov sifatida aks ettirilgan. Shuni ta'kidlash kerakki, debet va kredit ikki qarama-qarshi tushunchadir. Biroq, ular bevosita bog'liq: Qachonki debet ko'paysa, kredit kamayadi va aksincha.
Endi biz debet nima ekanligini bilib oldik, keling, kredit nima ekanligini tushuntirib beraylik. Bunday holda, barcha etkazib berishlar va hisobdan yechib olishlar qayd etiladi. Oldingi holatdan farqli o'laroq, investitsiyalar kamayishi va moliyalashtirishning ko'payishi aks ettirilgan. Boshqa so'zlar bilan aytganda: Kredit daromad va majburiyatlarning o'sishini ifodalaydi. Odatda buxgalteriya hisoblarining o'ng ustunida ko'rsatilgan.
Yuqorida aytib o'tganimizdek, ular ikki qarama-qarshi tushunchadir, shuning uchun kredit barcha chiqadigan operatsiyalarni ro'yxatga oladi. Annotatsiyaga kelsak, bu holda u to'lov sifatida aks ettiriladi. Endi debet va kredit nima ekanligi aniqroq bo'lsa, shuni yodda tutishimiz kerakki, ikki tomonlama kiritish qoidasi har doim qo'llaniladi: Qarzdorsiz kreditor yo'q, kreditorsiz qarzdor ham bo'lmaydi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak: Elementlardan biri ortganda, ikkinchisi kamayadi. Masalan, tovar sotib olish, biz aktivlarimizni ko'paytiramiz, lekin buning uchun to'lashimiz kerak.
Debet va kreditlar nima ekanligini aniq bilganimizdan so'ng, keling, ularning har xil turdagi hisobvaraqlarda qanday ifodalanishini ko'rib chiqamiz. mavjud uchta guruh bir xildan:

•