«buxgalteriya hisobi va audit» kafedrasi

1-jadval «Xom-ashyo va Materiallar» sintetik schotining analitik schotlari bo‘yicha OBOROT QAYDNOMASI, 2012 yil iyul

№	Nomenk- latura raqami	Mate- riallar nomi	O‘l- chov birligi	1 iyulga qoldiq			Iyul oyidagi oborot					1 avgustga qoldiq
							Debet			Kredit
				Miqdori	Summasi	Miqdori		Summasi	Miqdori		Summasi	Miqdori	Summasi
1	10101 01	Am- miak selitrasi	ton- na	34	1 020 000	30		900 000	18		540 000	46	1 380 000
2	10101 02	Supy erfosfat	Ton -na	50	1 800 000	18		648 000	22		792 000	46	1 656 000
	x	Jami	X	X	2 820 000	x		1548 000	x		13320 00	X	3 036 000

2.-jadval «Boshqa debitorlar qarzlari» sintetik schotining analitik schotlari bo‘yicha OBOROT QAYDNOMASI, 2012 yil iyul

№	Analitik schotlar nomi	1 iyulga qoldiq		Iyul oyidagi oborot		1 avgustga qoldiq
		Debet	Kredit	De- bet	Kredit	Debet	Kredit
1	«Matlubotsavdo» OAJ	1 400 000	-	-	1000 000	400 000	-
2	«Qipchoq don» OAJ	2000 000	-	-	1200 000	800 000	-
	Jami	340 000	-	-	220 000	120 000	-

4.Sintetik va analitik buxgalteriya hisobini o'rtasidagi bog'liqlik
va to'g'riligini nazorat qilish
Analitik buxgalteriya hisobi va sintetik buxgalteriya hisobi o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rsatuvchi faktlar:
Buxgalteriya hisobining har ikkala turi bo'yicha yozuvlar uchun asos bitta hujjatdir.
Analitika sintetik buxgalteriya uchun qo'shimcha batafsil xususiyatdir.
Analitik schyotlar bo'yicha umumiy tovar ayirboshlash sintetik schyotning umumiy aylanmasi bilan batafsil analitikani birlashtiradi.
Buxgalteriya hisobvaraqlaridagi yozuvlarning to'g'ri ko'rsatilishini nazorat qilish uchun asosiy buxgalteriya reestri bu aylanma balansdir.
Ushbu hujjat buxgalteriya hisoblari, shu jumladan sub-schyotlar, ularning nomi, davr boshidagi jami qoldiqlar, davr oborotlari (aktivlar va hisobvaraqlarning passivligi bo'yicha), ma'lum bir kunga jami summa ko'rsatilgan holda ma'lumotlarni birlashtirishdir. .
Bunday holda, balans har qanday davr uchun tuzilishi mumkin: kun uchun ham, oy, chorak, to'liq va to'liq bo'lmagan yil uchun ham.
Balansni shakllantirish uchun hisobot davri uchun oborot varaqasidan ma'lumotlar olinadi.
E'tibor bering, buxgalteriya balansi asosiy printsipni - tenglikni qondirishi kerak.Ya'ni, hisobning oxirgi debet va kredit qoldiqlari teng bo'lishi kerak.
Sintetik va analitik buxgalteriya hisobotini tashkilotning hisobotida aks ettirish
Buxgalteriya hisobvarag'ida tashkilot tomonidan tasdiqlangan ishchi schyotlar rejasiga binoan ikki tomonlama yozuv yordamida hisob-kitob qilish korxona zimmasiga yuklatilgan.
Shu bilan birga, sintetik buxgalteriya aylanmasi va natijalari Bosh daftarda aks ettirilgan.
Bosh kitob buxgalteriya hisobotini, shu jumladan balansni tuzish uchun asosiy hujjatdir.
Analitik buxgalteriya hisobi turli xil registrlarda aks etadi: mol-mulk harakati kartalari, yig'ma bayonotlar va boshqa hisobot hujjatlari.

XULOSA
Zamonaviy sharoitlarda xo’jalik yurituvchi sub’ekt faoliyatini boshqarish jarayonida ichki va tashqi foydalanuvchilar tomonidan faoydalaniladigan buxgalteriya hisobining o’rni, kerakligi va ahamiyati oshib bormoqda. Ko’p turdagi mulkchilik shakllari va korxonalarda vujudga kelayotgan xo’jalik vaziyatlari sharoitlarida ko’p sonli schyotlar rejasidan fodalanish zaruriyati tug’iladi, chunki turli foydalanuvchilar buxgalterdan turlicha ma’lumotlarni talab qiladi.
Har bir schyotda jamlanadigan ma’lumot har xil foydalanuvchilar, ya’ni ichki bilan bir qatorda tashqi foydalanuvchilarning talablariga javob berishi lozim, chunki olingan ma’lumotlarning tahlili asosida korxonaning kelajakdagi moliyaviy faoliyati bilan bog’liq bo’lgan boshqaruv qarorlari qabul qilinqdi.
Ushbu ma’lumotni olish uchun buxgalter buxgalteriya hisobining yuritilishining umumiy uslubiyatini buzmagan holda ko’p sonli schyotlardan foydalanishi lozim.
Korxona va tashkilotlar tasdiqlangan schyotlar rejasiga asosan o’z xo’jalik operatsiyalari buxgalteriya hisobiga oid ishchi schyotlar rejasini ishlab chiqishi va uni hisob siyosati bilan tasdiqlashi lozim.
Korxonaning schyotlar rejasida ishlab chiqarish texnologiyasi va muomala tizimi jarayonlarining xususiyatlari hisobga olinishi lozim.
Xo’jalik operatsiyalari va korrespondentsiyalashgan schyotlar ko’rsatilgan yozuv buxgalteriya provodkalari yoki buxgalteriya o’tkazmalari deyiladi. Tashkilot (korxona) mablag’lari va ularning manbalari xo’jalik faoliyati davomida doimo harakatda bo’ladi.operatsiyalar natijasida uz qiymatini o’zgartirib turadi. Bu o’zgarishlar tegishli hujjatlar asosida ikki tomonlama yozuv orqali buxgalteriya schyotlarida aks etgirilib boriladi.Natijada buxgalteriya schyotlarining oxirgi qoldiqlariga asosan yangi balans to’zilganda, bu o’zgarishlar balans moddalarida aksini topadi.
Balans va schyotlar ham bir-biri bilan o’zaro boglangan. Bu boglanish shunday namoyon bo’ladiki, hisobot davri boshiga balans ma'lumotlariga muvofiq schyotlar ochiladi. Mustaqil hisob yuritilishi lozim bo’lgan mablag’ yoki uning tashkil topish manbaining har bir turi uchun alohida schyot ochiladi. Sintetik schyotlarda analitik hisob ma'lumotlari umumlashtiriladi. Shuning uchun ham har bir sintetik schyotda bir necha analitik schyotlar bo’ladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
I.O’zbekiston Respublikasi qonunlari

1. 
   O’zbekiston Respublikasining 2016 yil 13 apreldagi “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Qonuni, O`RQ-404-sonli.
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasining buxgalteriya hisobi milliy standartlari to’plami. –T.: 2010 -y.
   

II.Asosiy adabiyotlar

3. 
   A.A.Karimov va boshqalar “Buxgalteriya hisobi”.Darslik. –T.: “Sharq”NMAK, 2004-y.
   
4. 
   A.Ibragimov va boshqalar “Moliyaviy va boshqaruv hisobi”. O`quv qo`llanma. –T.: “IQTISOD -MOLIYA”, 2008-y.
   
5. 
   D.Xolboyev, U.N.Ibragimov “Moliyaviy hisob”. O`quv qo`llanma. – T.:
   
6. 
   “Cho’lpon”NMIU, 2016-y.
   
7. 
   I.K.Ochilov, J.E.Qurbonboyev “Moliyaviy hisob”. O`quv qo`llanma. –T.:
   
8. 
   “IQTISOD -MOLIYA”, 2007-y.
   
9. 
   F.G.Gulyamova, U.T.Fayziyeva “Yangi hisobvaraqlar rejasi bo’yicha 3000 ta buxgalteriya o’tkazmalari ”. Ilmiy-amaliy qo’llanma. –T.: “NORMA”, 2007-y.
   
10. 
    K.B.Urazov “Buxgalteriya hisobi va audit”. O`quv qo`llanma. –T.: “Oqituvchi”, 2004-y.
    
11. 
    Ch.Rizayev “Buxgalteriya hisobi schyotlarining o’zaro bog’lanishi”.–T.:
    
12. 
    “NOSHIRLIK YOG’DUSI”, 2011-y.
    

1 Analitic (grekcha «analytikos» - bo‘laklach, qismlarga ajratich)