Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

5-Jadval 
Angliya firmalari buxgalteriya balansining tuzilishi. 
AKTIVLAR 
$ 
$ 
$ 
Oborotda bo’lmagan aktivlar 
Nomoddiy aktivlar 
Gudvil 
10,000 
Asosiy vositalar ( moddiy aktivlar) 
Binolar 
9,000 
Jihozlar 
5,600 
Transport vositalari 
2,400 
17,000 
27,000 
Oborot (joriy) aktivlar 
Zahiralar 
6,000 
Debitorlar 
3,000 
58
Frank Wood. Business accounting. I Volume ASKERI, 1992 y., 99bet. 

---

239 
Bank schyotlaridagi pullar 
4,000 
13,000 
Kreditorlar: yil davomida to’lanadigan 
summalar 
E’lon qilingan (taklif qilingan) divident 
1,000 
Kreditorlar 
3,000 
Korporatsiya foydasidan to’lovga 
ajratilgan soliq 
2,000 
6,000 
Sof oborot (joriy) aktivlar 
7,000 
Aktivlarning umumiy summasi minus 
qisqa muddatli majburiyatlar 
34,000 
Kreditorlar: bir yildan ortiq davrda 
to’lanadigan summalar 
Obligatsiya shaklidagi qarzlar 
8,000 
26,000 
PASSIVLAR 
Kapital va zaxiralar 
Jalb qilingan aktsioner kapitali 
20,000 
Eng kam qiymati qo’shimchalar 
1,200 
Boshqa zahiralar 
Umumiy zahiralar 
3,800 
Foyda va zararlar schyoti 
1,000 
26,000 
Xorij firmasining faoliyatidan keltirilgan misoldan (balansdan) ko’rinib 
turibdiki balans ularning moblag’lari va mablag’larning paydo bo’lish manba’lari 
haqida batafsilroq axborot olish imkoniyatini beradi. 
 
 

---

240 
3. XО‘JALIK MUOMALALARI TA’SIRIDA BALANSDA SODIR 
BО‘LADIGAN О‘ZGARISHLAR. 
Korxonalar faoliyatining hamma bosqichlarida moddiy qiymatliklarni 
kelishi, chiqib ketishi, ish haqi hisoblash, mol yetkazib beruvchilar bilan hisob-
kitoblar, yangi mashulot yaratish, mashulotlarni sotish, xaridorlardan olingan pul 
mablag‘larini aks ettirish va boshqa shu kabi kо‘p sonli xо‘jalik muomalalari 
doimo sodir bо‘lib turadi. Xо‘jalik muomalalari, xо‘jalik mablag‘larini tarkibi, 
joylanishi va ularni tashkil topish manbaalarini miqdoran, shaklan va mazmunan 
о‘zgartiradi. Bu о‘zgarishlar buxgalteriya balansi moddalariga ham ta’sir etib, 
ularni kо‘payishga yoki kamayishga olib keladi, ammo balans aktivi va passivining 
tengligi saqlanib qoladi. 
Хо‘jalik operatsiyalarining balansga bо‘lgan ta’sirini “Toshmuhammad hoji 
” xususiy firmasi misolida kо‘rib chiqamiz: